Volto Santo (Święte Oblicze)

Volto Santo (Święte Oblicze) – wysoka, drewniana rzeźba Chrystusa ukrzyżowanego znajdująca się w Katedrze św. Marcina w Lukce w Toskanii, pochodząca z drugiej połowy XII wieku.

Krucyfiks Volto Santo (Święte Oblicze), Katedra św. Marcina, Lukka

Zobacz multimedia związane z tematem: Volto Santo (Święte Oblicze)

Obecny krucyfiks powstał w XII wieku, wyrzeźbiony jest przez artystę z kręgu włoskiego rzeźbiarza Benedetta Antelamiego. Rzeźba ta zastąpiła zapewne starszy, dziś nieistniejący wizerunek, wspomniany w legendach i historycznych źródłach^[1].
Krucyfiks z Lukki wywodzi się z tradycji syryjsko-palestyńskiej. To właśnie na tych terenach pojawiały się wizerunki Ukrzyżowanego w długiej, purpurowej (cesarska purpura) tunice bez rękawów, zwanej colobium. Najstarszym zachowanym przedstawieniem tego typu jest miniatura w syryjskim Ewangeliarzu z 586 roku. Także w samym Rzymie w kościele Santa Maria Antiqua zachowało się malowidło ścienne z VIII wieku, przedstawiające Ukrzyżowanie z Chrystusem w colobium^[1].

Opis rzeźby

Volto Santo z Lukki to duży krucyfiks. Wysokość krzyża wynosi 4,3 m., rozpiętość belki poprzecznej 2,65 m., a wysokość postaci Chrystusa - 2,5 m^[1]. Chrystus na krzyżu przedstawiony jest w pozycji wyprostowanej. Jest to postać żywa, z otwartymi oczami, twarz spokojna, bez oznak cierpienia, z brodą. Na głowie złota korona. Ręce rozłożone horyzontalnie, przybite gwoździami do belki poprzecznej krzyża. Nogi też przybite dwoma gwoździami. Postać Jezusa jest ubrana w długą tunikę z rękawami (tunica manicata) przewiązaną paskiem (cingulum), o dwóch zwisających nisko końcach^[2].

Legenda

Średniowieczne legendy mówią, że wyrzeźbił ją św. Nikodem, który pomagał św. Józefowi z Arymatei w umieszczeniu Chrystusa w grobie po ukrzyżowaniu. Rzeźbę wykonał z cedru. Kiedy spał, przychodził anioł i udoskonalał twarz Jezusa. Dzięki temu, jak twierdzono, jest to prawdziwe oblicze Chrystusa, acheiropoietos – wykonane nie ręką człowieka. Legendy mówią także o cudownym przybyciu krucyfiksu do Lukki w 782 roku. Według tradycji krucyfiks został wyrzucony przez morze na wybrzeżu Toskanii. Następnie na polecenie biskupa drewniany krzyż załadowano na wóz bez woźnicy. Konie dowiozły go do Lukki i zatrzymały się przed kościołem San Martino. Uznano to za cud i z tej okazji biskup podniósł rangę kościoła do katedry^[3].

Taki typ przedstawienia postaci Chrystusa tryumfującego, w którym krzyż stał się znakiem zwycięstwa, był popularny do XIII wieku^[4].

Przykłady

Chrystus z krucyfiksu w Lukce stał się wzorem innych dzieł.

• Miniatura z 1. ćwierci XI wieku w ratyzbońskim Ewangeliarzu opatki Uty^[1];
• Krucyfiks Imervarda, dzieło mistrza Imerwalda z 1173 roku w katedrze w Brunszwiku^[5];
• Majestad popularny w romańskiej sztuce Katalonii. Wizerunek Chrystusa jest podobny do tego w Lukce, nogami wspiera się na suppendaneum^[2];
• w kościele Najświętszego Salwatora na Zwierzyńcu w Krakowie znajduje się obraz ukrzyżowanego Chrystusa z XVII wieku. Autorem tego dzieła jest Kasper Kurcz malarz cechowy, który tworzył końcem XVI wieku. Postać Chrystusa ubrana w srebrzystą tunikę z długimi rękawami, spięta złotym pasem, w złotych trzewikach, ze złotą koroną na głowie, a u jego stóp grajek grający na skrzypcach. Jeden z trzewików zsuwa się do nóg grającego. Pierwowzorem dla tego obrazu prawdopodobnie jest także krucyfiks z Lukki^[1][4].

Przypisy

1. Volto Santo Salwatora. [dostęp 2021-05-01].
2. Sztuka świata. T. 17. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2013, ISBN 978-83-213-4726-4.
3. Cudowny krucyfiks z Lukki, najstarsza rzeźba na zachodzie. [dostęp 2021-05-01].
4. Michał Rożek: Sekrety Krakowa. Krakow: Wydawnictwo WAM, 2008, ISBN 978-83-7318-233-2
5. Wilhelm Ziehr: Krzyż Symbol i rzeczywistość. Warszawa - Kraków: Wydawnictwo WAM, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998