Undekan

Undekan, C
11H
24 – organiczny związek chemiczny z grupy alkanów.

Undekan

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) undekan Inne nazwy i oznaczenia n-undekan
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C11H24
Inne wzory	CH 3(CH 2) 9CH 3
Masa molowa	156,31 g/mol
Wygląd	bezbarwna ciecz
Identyfikacja
Numer CAS	1120-21-4
PubChem	14257
SMILES CCCCCCCCCCC
InChI InChI=1S/C11H24/c1-3-5-7-9-11-10-8-6-4-2/h3-11H2,1-2H3 InChIKey RSJKGSCJYJTIGS-UHFFFAOYSA-N
Właściwości Gęstość 0,7402 g/cm³ (20 °C)[1]; ciecz Rozpuszczalność w wodzie 0,000004 g/kg (25 °C)[2] w innych rozpuszczalnikach mieszalny bez ograniczeń z etanolem i eterem dietylowym[1] Temperatura topnienia −25,54 °C[1] Temperatura wrzenia 195,9 °C[1] Punkt krytyczny 365 °C[3]; 2,01 MPa[3]; 683 cm³/mol ≈ 0,229 g/cm³[3] Lepkość 1,098 mPa·s (25 °C, 1 atm)[4] Napięcie powierzchniowe 24,41 mN/m (25 °C, 1 atm)[5] Prężność pary 0,05 kPa (25 °C)[6]
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2018-03-05] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanego źródła[7] Niebezpieczeństwo Zwroty H H226, H304, EUH066 Zwroty P P210, P301+P310+P331 NFPA 704 Na podstawie podanego źródła[8] 2 2 0   Temperatura zapłonu 69 °C[6] Numer RTECS YQ1525000
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Posiada potencjalnie 159 izomerów strukturalnych, nazywanych tradycyjnie undekanami. Według nomenklatury IUPAC nazwę undekan ma jedynie izomer liniowy, zwany zwyczajowo n-undekanem – pozostałe natomiast rozgałęzione izomery są alkilowymi pochodnymi niższych alkanów.

Undekan jest łagodnym feromonem płciowym dla motyli nocnych oraz niektórych gatunków karaczanów, natomiast u wielu gatunków mrówek jest przekaźnikiem sygnału ostrzegawczego^[9]. W chromatografii gazowej stosowany jest w charakterze wzorca wewnętrznego^[10] oraz jako składnik roztworów służących do ewaluacji kapilarnych kolumn chromatograficznych^[11].

Izomery undekanu

Osobny artykuł: Lista izomerów undekanu.

Przypisy

1. Haynes 2016 ↓, s. 3-544.
2. Haynes 2016 ↓, s. 5-166.
3. Haynes 2016 ↓, s. 6-82.
4. Haynes 2016 ↓, s. 6-247.
5. Haynes 2016 ↓, s. 6-194.
6. Haynes 2016 ↓, s. 16-31.
7. Undecane (nr U407) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2021-07-01]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
8. Undecane (nr U407) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2018-03-05]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
9. B.B. Hölldobler B.B., E.O.E.O. Wilson E.O.E.O., The Ants, Harvard University Press, 1990, s. 287, ISBN 0-674-04075-9.
10. Manual on Hydrocarbon Analysis, E.W.E.W. Drews (red.), wyd. 6, Baltimore: ASTM, 1998, s. 784, ISBN 0-8031-2080-X.
11. Eugene F.E.F. Barry Eugene F.E.F., Robert L.R.L. Grob Robert L.R.L., Columns for Gas Chromatography: Performance and Selection, Heboken: John Wiley & Sons, 2007, s. 118, ISBN 978-0-471-74043-8.

Bibliografia

• CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M.W.M. Haynes (red.), wyd. 97, Boca Raton: CRC Press, 2016, ISBN 978-1-4987-5429-3 (ang.).