Tamandua północna

Tamandua północna^[12], mrówkojad meksykański^[13] (Tamandua mexicana) – gatunek ssaka z rodziny mrówkojadowatych (Myrmecophagidae). W niewoli żyje około 9,5 roku^[14].

Tamandua północna

Tamandua mexicana
(Saussure, 1860)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	włochacze
Rodzina	mrówkojadowate
Rodzaj	tamandua
Gatunek	tamandua północna
Synonimy
Myrmecophaga tamandua Var. mexicana Saussure, 1860[1] Tamandua tetradactyla leucopygia[uwaga 1] J.E. Gray, 1873[2] Tamandua bivittata Var. 3. Opistholeuca J.E. Gray, 1873[3] Myrmecophaga sellata Cope, 1889[4] Tamandua tetradactyla chiriquensis J.A. Allen, 1904[5] Tamandua tetradactyla tenuirostris J.A. Allen, 1904[6] Tamandua tetradactyla tambensis Lönnberg, 1937[7] Tamandua tetradactyla hesperia W.B. Davis, 1955[8]
Podgatunki
T. m. mexicana (Saussure, 1860) T. m. instabilis J.A. Allen, 1904[9] T. m. opistholeuca J.E. Gray, 1873 T. m. punensis J.A. Allen, 1916[10]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[11]
najmniejszej troski
Zasięg występowania

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1860 roku szwajcarski entomolog i mineralog Henri de Saussure nadając mu nazwę Myrmecophaga tamandua mexicana^[1]. Miejsce typowe to „Tabasco”, Meksyk^{[1][15][16][17]}. Holotyp to czaszka osobnika o nieznanej płci (sygnatura MHNG 507.38) ze zbiorów Muséum d’histoire naturelle de Genève^[18].

Oba gatunki z rodzaju Tamandua są w większości allopatryczne, ale mogą być sympatyczne na niektórych obszarach skrajnie północnej Ameryki Południowej^[16].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają cztery podgatunki^[16]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

Podgatunek	Oryginalna nazwa	Autor i rok opisu	Miejsce typowe	Holotyp
T. m. instabilis	Tamandua tetradactyla instabilis	J.A. Allen, 1904	Bonda, Magdalena, Kolumbia[19][20].	Skóra i czaszka dorosłej samicy (sygnatura AMNH 23420) ze zbiorów Amerykańskiego Muzeum Historii Naturalnej; okaz zebrany 7 kwietnia 1899 roku przez Herberta Smitha[19].
T. m. opistholeuca	Tamandua bivittata Var. 3. Opistholeuca	J.E. Gray, 1873	Kolumbia[20].	Skóra dorosłego osobnika (sygnatura BMNH 1850.7.8.39) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz ze kolekcji Charlesa Parzudakiego[21].
T. m. punensis	Tamandua tetradactyla punensis	J.A. Allen, 1916	Wyspa Puná, Guayas, Ekwador[20].	Skóra i czaszka dorosłej samicy (sygnatura AMNH 36452) ze zbiorów Amerykańskiego Muzeum Historii Naturalnej; okaz zebrany 7 kwietnia 1913 roku przez Williama Richardsona[19],

Etymologia

• Tamandua: port. tamanduá „tamandua”, od tupi tacy „mrówka”; monduar „łapać”^[22].
• mexicana: Meksyk^[23].
• instabilis: łac. instabilis „niepewny, niestały”, od przedrostka in- „nie, przeciwieństwo”^[24]; stabilis „mocny, stały”, od stare „stać”^[25].
• opistholeuca: gr. οπισθε opisthe „za, tył”; λευκος leukos „biały”^[26].
• punensis: wyspa Puná, Ekwador^[27].

Zasięg występowania

Tamandua północna występuje w zależności od podgatunku^[16]:

• T. mexicana mexicana – południowy Meksyk (od Colima i Michoacán od strony Oceanu Spokojnego i San Luis Potosí od strony Zatoki Meksykańskiej) i przez całą Amerykę Środkową na południe do Hondurasu.
• T. mexicana instabilis – północna Kolumbia (północna i wschodnia część na wschód Andów) i północno-zachodnia Wenezuela.
• T. mexicana opistholeuca – południowy Honduras do zachodniej Kolumbii i zachodniego Ekwadoru; zamieszkuje także na Barro Colorado (Panama).
• T. mexicana punensis – zachodni i południowo-zachodni Ekwador (w tym Puná) i północno-zachodnie Peru.

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) około 560 mm, długość ogona 400–675 mm, długość ucha 40–46 mm, długość tylnej stopy 80–110 mm; masa ciała 3–6 kg (brak widocznego dymorfizmu płciowego)^[28][29]. Mają żółtawe futro z charakterystyczną czarną „kamizelką” na grzbiecie. Sierść jest krótka, szorstka i gęsta, a długie pazury służą do niszczenia mrowisk i termitier. Duże, sterczące uszy i niewielkie oczy.

Język mrówkojada meksykańskiego, tak jak innych mrówkojadów, jest długi i pokryty lepką śliną, która umożliwia podnoszenie termitów i mrówek. Szczęka nie zawiera zębów, a jej mięśnie oraz żuchwa są zredukowane.

Dzięki chwytnym łapom mogą one wspinać się na drzewa. Duży pazur na środkowym palcu dolnej kończyny i mocne mięśnie umożliwiają rozdarcie kory drzewa, aby zdobyć pożywienie^[30].

Ekologia

Środowisko

Tamandua północna żyje zarówno w lasach tropikalnych, jak i w formacjach sawannowych (campos, llanos). Preferują miejsca w okolicach wody i drzew pokrytych mchem^[14], gdyż tam łatwiej im znaleźć pożywienie.

Gdy nie są aktywne, tamanduy najczęściej rezydują w pustych pniach drzew lub norach innych zwierząt.

W Panamie często można zobaczyć mrówkojady meksykańskie przepływające między wyspami^[31].

Tryb życia i pożywienie

Jest samotnikiem, prowadzi zarówno dzienny, jak i nocny tryb życia. Wykazuje aktywność około 8 godzin na dobę, resztę czasu spędzając w pustych pniach drzew. Do jego największych naturalnych wrogów należą drapieżniki jaguar amerykański i harpia wielka^[30].

Żywi się głównie mrówkami (z wyjątkiem produkujących chemiczne odstraszacze, jak mrówki wędrowne^{[potrzebny przypis]}) i termitami mającymi swoje gniazda u podstaw drzew, w lub na których tamandua zamieszkuje^[32].

Na Barro Colorado Island zostało przeprowadzone badanie, w którym stwierdzono, że tamandua zjada około 9000 mrówek dziennie, atakując przy tym 50–80 mrowisk^[31].

Mrówkojady meksykańskie komunikują się między sobą przez syczące dźwięki lub silny odór wydzielany przez gruczoły znajdujące się w ich odbycie^[32]. Z powodu tego szczególnego sposobu komunikacji są czasem nazywane „leśnymi śmierdzielami”.

Rozmnażanie

Rozmnaża się na jesieni, na wiosnę przychodzą na świat potomki. W miocie przeważnie rodzą się pojedyncze młode, ale zdarzały się przypadki bliźniąt. Ruja występuje u tych zwierząt parę razy w roku i trwa najczęściej 130–150 lub 160–190 dni^[33].

Po urodzeniu młode zostają w towarzystwie matek, które bronią je, karmią i opiekują się nimi przez około rok. Po upływie tego czasu, odchodzą one i rozpoczynają własne cykle rozmnażania^[14].

Zarówno samce jak i samice osiągają dojrzałość płciową w wieku 1 roku^[32].

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)^[11].

Uwagi

1. Nomen nudum.

Przypisy

1. H.L.F. de Saussure. Note sur quelques mammiferes du Mexique. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 2^e série. 12, s. 9, 1860. (fr.).
2. J.E. Gray. On Mammalia from the neighbourhood of Concordia, New Granada. „The Annals and Magazine of Natural History”. Fourth series. 11, s. 469, 1873. (ang.).
3. J.E. Gray: Hand-list of the edentate, thick-skinned and ruminant mammals in the British Museum. London: The Trustees, 1873, s. 8. (ang.).
4. E.D. Cope. On the Mammalia obtained by the naturalist exploring expedition to southern Brazil. „The American naturalist”. 23 (266), s. 133, 1889. (ang.).
5. Allen 1904 ↓, s. 395.
6. Allen 1904 ↓, s. 394.
7. A.J.E. Lönnberg. Notes on some South-American mammals. „Arkiv för zoologi”. 29A, s. 25, 1937. (ang.).
8. W.B. Davis. A new four-toed anteater from Mexico. „Journal of Mammalogy”. 36 (4), s. 558, 1955. DOI: 10.2307/1375810. (ang.).
9. Allen 1904 ↓, s. 392.
10. J.A. Allen. New South American mammals. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 35, s. 85, 1916. (ang.).
11. J. Ortega Reyes, D.G. Tirira, M. Arteaga & F. Miranda 2014, Tamandua mexicana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-1 [dostęp 2021-07-10] (ang.).
12. W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 26. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
13. Andrzej Gwóźdź (red.): Granice kultury. „Śląsk” Sp. z o.o. Wydawnictwo Naukowe, Katowice 2010 [dostęp 2018-02-26]
14. David W. Macdonald: The Encyclopedia of Mammals. Andromeda Oxford Unlimited, 1984. (ang.). Brak numerów stron w książce
15. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Tamandua mexicana. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-10].
16. C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 124. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
17. N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Tamandua mexicana (Saussure, 1860). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-28]. (ang.).
18. F. Baud. Catalogue des types de mammifères et d’oiseaux du Muséum d'Histoire naturelle de Genève. „Revue suisse de Zoologie”. 84 (1), s. 209, 1977. (fr.).
19. M.A. Lawrence. Catalog of Recent mammal types in the American Museum of Natural History. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 217, s. 193, 1993. (ang.).
20. A.L. Gardner: Suborder Vermilingua Illiger, 1811. W: A.L. Gardner (red.): Mammals of South America. Cz. 1: Marsupials, Xenarthrans, Shrews, and Bats. Chicago: University of Chicago Press, 2005, s. 174. ISBN 978-0-226-28240-4. (ang.).
21. 1850.7.8.39. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-08-28]. (ang.).
22. T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 660, 1904. (ang.).
23. The Key to Scientific Names ↓, mexicana [dostęp 2023-08-28].
24. Jaeger 1944 ↓, s. 111.
25. Jaeger 1944 ↓, s. 219.
26. The Key to Scientific Names ↓, opistholeuca [dostęp 2023-08-28].
27. The Key to Scientific Names ↓, punensis [dostęp 2023-08-28].
28. A. Bertassoni: Family Myrmecophagidae (Anteaters). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 89–90. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).
29. Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 81. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
30. D. Navarette, J. Ortega. Tamandua mexicana (Pilosa: Myrmecophagidae). „Mammalian Species”. 43 (874). s. 56–63. (ang.).
31. Fauna of the Islas Tigre and Islas Brujas. Primate Refuge and Sanctuary of Panama, 2001. [dostęp 2001-04-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2001-07-20)]. (ang.).
32. R. Nowak: Walker’s Mammals of the World. Wyd. 5. T. 1. Baltimore, Maryland: The Johns Hopkins University Press, 1991. (ang.). Brak numerów stron w książce
33. L. Emmons: Neotropical Rainforest Mammals: A Field Guide. Chicago i Londyn: The University of Chicago Press, 1990. (ang.). Brak numerów stron w książce

Bibliografia

• J.A. Allen. The Tamandua anteaters. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 20, s. 385–398, 1904. (ang.).
• Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1–256, OCLC 637083062 (ang.).
• The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

Identyfikatory zewnętrzne (takson):

• BioLib: 31902
• EoL: 328524
• GBIF: 2436335
• identyfikator iNaturalist: 47105
• ITIS: 624912
• NCBI: 9351
• CoL: 54M4Y