Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sąd sejmowy – organ sądownictwa I Rzeczypospolitej obradujący pod przewodnictwem króla w czasie obrad sejmu walnego.
Do 1578 roku był to zwykły sąd królewski, z tą różnicą, że król nie brał udziału w rozstrzyganiu spraw o obrazę majestatu. Asesorami byli wszyscy obecni senatorowie. Obradom przewodniczył marszałek wielki koronny albo marszałek wielki litewski, w zależności od miejsca zwołania sejmu.
W 1578 roku, gdy utworzono Trybunał Koronny,[1] szczegółowo ustalono właściwość sądu sejmowego; w 1588 dodano także do grona asesorów ośmiu deputatów Izby Poselskiej.
Odtąd zajmował się, oprócz spraw o obrazę majestatu królewskiego, także sprawami o zdradę stanu,[2] urzędnicze przestępstwa skarbowe (była to jedyna możliwość usunięcia osoby z urzędu), przestępstwa popełniane na sejmach, sejmikach i w trakcie obrad Trybunału Królewskiego; także szlacheckie sprawy „gardłowe”: zagrożone karą śmierci, konfiskaty majątku lub banicji. Poza tym sprawy mające wpływ na interes skarbu państwa. W powyższych sprawach sąd sejmowy był jedyną instancją[3].
Senatorowie uczestniczyli w sądach przy królu jako asesorzy, w niektórych sprawach sądzili wraz z deputatami z Izby Poselskiej[4].
Podobnie jak Trybunał decydował większością głosów, a w razie ich równości oskarżonemu przysługiwała bliższość w dowodzie (pierwszeństwo w jego przeprowadzeniu).
Sąd sejmowy darował kary innych sądów oraz uchylał ich wyroki, jeśli były niesłuszne lub wydane z naruszeniem przepisów formalnych. Od XVII wieku rozstrzygał także sprawy nieprzewidziane przez system prawny, wydając tzw. prejudykaty.[5]
Sąd ten, uzależniony od toczenia obrad sejmu walnego, zbierał się coraz rzadziej od połowy XVII wieku, kiedy wzrosła liczba zrywanych sejmów.
Sąd sejmowy został zreformowany w 1775,[6] kiedy powierzono mu jurysdykcję w sprawach członków Rady Nieustającej, i 1791,[7] w sprawach Straży Praw.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
