Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Swoisty antygen sterczowy, PSA (od ang. prostate-specific antigen)[1][2][3] – najlepiej poznana ludzka proteaza serynowa z rodziny kalikrein[2][3], kodowana w regionie 19q13.4[2][3]. Jest glikoproteiną wytwarzaną w gruczole krokowym (sterczu, prostacie)[1], obecną we krwi w stężeniu podwyższonym w przypadku (między innymi) zapalenia gruczołu krokowego[1], jego łagodnego rozrostu[1] lub raka[1][2][3].
Enzym ten występuje prawie wyłącznie w komórkach wydzielniczych przewodów prostaty. Jedynymi dotąd opisanymi komórkami spoza niej wykazującymi dodatnią reakcję na jego obecność są komórki nabłonkowe gruczołów okołocewkowych u kobiet.[potrzebny przypis]
Swoisty antygen sterczowy po raz pierwszy wykryto w 1970 w nasieniu[1]. Wykryta substancja nazwana została gamma-seminoproteiną[1]. Obecność antygenu w tkance gruczołu krokowego wykazano w 1979, a w 1980 potwierdzono identyczność PSA obecnego we krwi z frakcją sterczową[1].
Oznaczanie stężenia enzymu we krwi w wykrywaniu, diagnostyce, leczeniu i monitorowaniu raka gruczołu krokowego weszło do powszechnego użycia od 1986[1]–1988[2][3].
Dotychczas (2010)[2][3] stosowanie oznaczania swoistego antygenu sterczowego jako testu przesiewowego budzi kontrowersje, ze względu na brak dowodów z badań klinicznych na zmniejszenie umieralności na raka gruczołu krokowego[2][3] oraz dużej liczby wyników fałszywie dodatnich (około 25%) oraz fałszywie ujemnych (około 20%)[1]. Standardy Europejskiego Towarzystwa Urologicznego zalecają coroczne oznaczanie PSA u mężczyzn po 50. roku życia[1]. Mężczyznom z dodatnim wywiadem rodzinnym (rak gruczołu krokowego u ojca lub brata) zaleca się coroczne oznaczanie PSA od 40. roku życia[1].
Strategia wczesnego wykrywania raka stercza powinna obejmować oznaczenie poziomu swoistego antygenu sterczowego w surowicy krwi, a także przeprowadzenie wywiadu lekarskiego i badania przezodbytniczego. Według wytycznych Europejskiego Towarzystwa Urologicznego pierwsze oznaczenie wyjściowego poziomu PSA można przeprowadzić w 40. roku życia, a następnie powtarzać w odpowiednich odstępach czasu ustalonych na podstawie własnego doświadczenia klinicznego (np. co rok lub co 2 lata)[4].
U mężczyzn z wyjściowym poziomem PSA ≤ 1 ng/ml wystarczającym odstępem pomiędzy badaniami przesiewowymi może być okres wynoszący 8 lat[5][6]. Niektórzy autorzy sugerują, że w badaniu przesiewowym u chorych z oczekiwanym przeżyciem powyżej 10 lat stężenie PSA <1,5 ng/ml pozwala na kolejne oznaczenie PSA w ramach badania przesiewowego za 5 lat[7]. U mężczyzn w wieku powyżej 75 lat można zaniechać dalszego oznaczania poziomu PSA z uwagi na niewielkie znaczenie kliniczne ewentualnego wczesnego rozpoznania raka stercza[4][8].
Badanie swoistego antygenu sterczowego zaleca się również w przypadku niektórych pacjentów, u których zdiagnozowano już nowotwór gruczołu krokowego i poddano ich terapii. Oznaczanie PSA w tym przypadku pozwala zweryfikować skuteczność wdrożonego leczenia. Ponadto u pacjentów, których udało się już wyleczyć, okresowe oznaczanie swoistego antygenu sterczowego, pozwala monitorować potencjalny nawrót raka prostaty[9][10].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.