Sowiecka okupacja Besarabii i północnej Bukowiny
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Sowiecka okupacja Besarabii i północnej Bukowiny – okupacja wojenna części terytorium Królestwa Rumunii przez Armię Czerwoną i cywilne władze państwowe Związku Sowieckiego trwająca od 28 czerwca do 4 lipca 1940 roku w wyniku zbrojnej aneksji dokonanej po ultimatum, które Związek Sowiecki przedłożył Rumunii 26 czerwca 1940 roku, grożąc użyciem siły w przypadku nieoddania żądanych terytoriów[2]. Besarabia była częścią Rumunii od czasu rosyjskiej wojny domowej, a Bukowina od rozpadu Austro-Węgier, zaś Herca była dzielnicą rumuńskiego Starego Państwa. Regiony te, o łącznej powierzchni 50 762 km² i populacji 3 776 309 mieszkańców, zostały realnie wcielone do Związku Sowieckiego[3]. 26 października 1940 roku Armia Czerwona zajęła również sześć wysp rumuńskich na rzece Kilia, odnodze Dunaju, o powierzchni 23,75 km2[4].
II wojna światowa | |||
Parada Armii Czerwonej po wkroczeniu do Kiszyniowa, 4 lipca 1940 | |||
Czas |
28 czerwca – 3 lipca 1940 | ||
---|---|---|---|
Miejsce | |||
Terytorium | |||
Przyczyna |
sowieckie roszczenia terytorialne, | ||
Wynik |
utworzenie sowieckiej Mołdawii na terenach Besarabii, | ||
Strony konfliktu | |||
| |||
Dowódcy | |||
| |||
Siły | |||
| |||
Straty | |||
| |||
brak współrzędnych | |||
|
Władze sowieckie, spodziewając się odrzucenia ultimatum, planowały przedłużyć aneksję terenów przygranicznych o pełną inwazję na całe terytorium Rumunii, lecz rząd rumuński zgodził się wycofać ze spornych terytoriów, aby uniknąć konfliktu zbrojnego. Użycie siły zbrojnej zostało uznane za nielegalne w świetle Konwencji o określeniu napaści z 3 lipca 1933 roku, ale z międzynarodowego punktu widzenia nowy status terytoriów anektowanych został ostatecznie oparty na formalnej umowie, w której Rumunia wyraziła zgodę na retrocesję Besarabii i cesję północnej Bukowiny. Jednak, jako niewspomnianą w ultimatum, na aneksję dystryktu Herca Rumunia nie wyraziła zgody; to samo dotyczy późniejszej sowieckiej okupacji wysp na Dunaju[2]. Nazistowskie Niemcy, które potwierdziły zainteresowanie Sowietów Besarabią tajnym protokołem do paktu Ribbentrop-Mołotow z 23 sierpnia 1939 roku, zostały powiadomione o planowanym ultimatum wobec Rumunii już 24 czerwca, lecz nie poinformowały władz rumuńskich i były gotowe udzielić Sowietom wsparcia[5] . Upadek Francji, gwaranta nienaruszalności granic Rumunii, uznawany jest za ważny czynnik w podjęciu ostatecznej sowieckiej decyzji o wystawieniu ultimatum[6].
2 sierpnia 1940 roku Mołdawska Socjalistyczna Republika Sowiecka została ogłoszona republiką związkową ZSRS, obejmującą większość Besarabii i część Mołdawskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej, autonomicznej republiki istniejącej w ramach Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej na lewym brzegu Dniestru od 1923 roku (obecnie jest to terytorium separatystycznej Republiki Naddniestrzańskiej). Region Herca oraz tereny zamieszkane przez większość słowiańską (północna Bukowina, północna i południowa Besarabia) zostały włączone do sowieckiej Ukrainy. Rozpoczął się okres prześladowań politycznych, w tym aresztowań, egzekucji i deportacji do obozów pracy, który trwał przez całą obecność sowieckiej administracji na tych obszarach.
W lipcu 1941 roku wojska rumuńskie i niemieckie zajęły Besarabię, północną Bukowinę i region Herca podczas inwazji państw Osi na Związek Radziecki. Utworzono rumuńską administrację wojskową, a ludność żydowską regionu rozstrzelano na miejscu lub deportowano do Naddniestrza, gdzie zginęło wielu z nich. W sierpniu 1944 roku, podczas radzieckiej operacji jasko-kiszyniowskiej, załamały się pozycje wojsk Osi na froncie wschodnim. Zamach stanu króla Michała w dniu 23 sierpnia 1944 roku spowodował, że armia rumuńska przestała stawiać opór sowieckiej ofensywie i przyłączyła się do walki z Niemcami. Siły radzieckie przedarły się z Besarabii do Rumunii, schwytały większość żołnierzy jej stałej armii jako jeńców wojennych i zajęły kraj[7]. 12 września 1944 roku Rumunia podpisała z aliantami rozejm moskiewski. Zawieszenie broni i późniejszy traktat pokojowy z 1947 roku potwierdziły granicę radziecko-rumuńską z 1 stycznia 1941 roku[8][9].
Besarabia, północna Bukowina i Herca pozostały częścią Związku Sowieckiego do jego rozpadu w 1991 roku, kiedy to stały się częścią nowo powstałych, niepodległych państw: Mołdawii i Ukrainy. W swojej deklaracji niepodległości z 27 sierpnia 1991 roku Mołdawia potępiła utworzenie przemocą Mołdawskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej i oświadczyła, że aneksja nie miała podstaw prawnych[10].