SMS Habsburg (1900)

SMS Habsburg – przeddrednot zbudowany dla Austro-Węgierskiej Marynarki Wojennej, pierwszy z pancerników typu Habsburg. Jego budowa rozpoczęła się w 1899, został zwodowany w roku 1900 i wszedł do służby 31 grudnia 1902. W latach 1903 i 1904 „Habsburg” oraz jego siostrzany okręt „Árpád” prowadziły ćwiczenia na Morzu Śródziemnym. W latach 1906–07 pancerniki typu Habsburg zostały przeniesione do III Dywizjonu Pancerników. W 1910 roku podczas modernizacji okrętu jedna z nadbudówek pancernika została usunięta w celu zmniejszenia masy.

Zobacz też: inne jednostki pływające o tej nazwie.

SMS Habsburg

SMS „Habsburg” w 1901 roku
Klasa	Przeddrednot
Typ	Habsburg
Historia
Stocznia	Stabilimento Tecnico Triestino(inne języki), Triest
Położenie stępki	13 marca 1899
Wodowanie	9 września 1900
K.u.K. Kriegsmarine
Wejście do służby	31 grudnia 1902
Los okrętu	Złomowany w 1921
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	8364 t (standardowa) 8965 t (maksymalna)
Długość	114,6 m
Szerokość	19,86 m
Zanurzenie	7,46 m
Napęd
dwie czterocylindrowe maszyny parowe potrójnego rozprężania, 16 kotłów parowych Belleville, 2 śruby 15063 KM
Prędkość	19,62 węzły (36,34 km/h)
Zasięg	6670 km (3600 Mm) przy prędkości 10 węzłów
Uzbrojenie
3 × działo Krupp C97 kal. 240 mm L/40 12 × działo Krupp C96 kal. 150 mm L/40 10 × działo Škoda kal. 66 mm L/45 6 × działo Škoda kal. 47 mm L/44 2 × działo Škoda kal. 47 mm L/33 4 × karabin maszynowy kal. 8 mm
Wyrzutnie torpedowe	2 × 450 mm
Opancerzenie
Burty: 180-220 mm Pokład: 40 mm Wieże artyleryjskie: 210-280 mm Kazamaty: 88-137 mm Wieże dowodzenia: 150-200 mm (przednia), 50-100 mm (tylna)
Załoga	638

Przez większość I wojny światowej SMS „Habsburg” pozostawał w swoim porcie macierzystym w Puli (obecna Chorwacja), poza dwoma zadaniami, do których został wyznaczony. W 1914 pancernik wchodził w skład austro-węgierskiej flotylli, która została wysłana w celu osłony ucieczki dwóch niemieckich okrętów, SMS „Breslau” i SMS „Goeben” przed brytyjskim pościgiem. Okręt dopłynął na wysokość Brindisi zanim został odesłany do swojego portu po dotarciu niemieckich okrętów do Turcji. Jego jedyne zadanie bojowe miało miejsce w maju 1915, kiedy okręt brał udział w ostrzale włoskiego miasta portowego Ankona. Po wojnie „Habsburg” został przekazany Wielkiej Brytanii jako pryz. Został zezłomowany w 1921 we Włoszech.

Budowa i konstrukcja

Główny artykuł: Pancerniki typu Habsburg.

SMS^{[uwaga 1]} „Habsburg” był pierwszym okrętem swojego typu. Stępkę pancernika położono 13 marca 1899 r. w stoczni Stabilimento Tecnico Triestino(inne języki) w Trieście. Okręt został zwodowany 9 września 1900 roku. Po zakończeniu prac wykończeniowych, „Habsburg” został wprowadzony do służby w austro-węgierskiej marynarce 31 grudnia 1902 roku^[1].

Rzut z lewej burty i plan pokładu pancernika typu Habsburg; zacieniowana powierzchnia jest opancerzona

Jak wszystkie okręty z jego typu, „Habsburg” miał 113,1 m długości na linii wody oraz 114,55 m długości całkowitej^[2]. Szerokość wynosiła 19,86 m, a zanurzenie 7,46 m^[3][4]. Wysokość wolnej burty wynosiła ok. 5,80 m na dziobie i ok. 5,50 m na rufie. Okręt miał wyporność 8364 ton. Załoga składała się z 638 oficerów i marynarzy^[3].

Układ napędowy okrętu składał się z dwóch czterocylindrowych maszyn parowych potrójnego rozprężania poruszających dwa wały śrubowe. Były one zasilane w parę przez 16 kotłów parowych Belleville. Moc maszyn „Habsburga” wynosiła 15063 KM, co pozwalało mu osiągać prędkość maksymalną 19,62 węzła^[2][5].

Kadłub okrętu został zbudowany z poprzecznych i podłużnych ram, a zewnętrzne płyty kadłuba były do nich przynitowane. Kadłub posiadał dno podwójne, które przebiegało przez 63% jego długości. Seria wodoszczelnych grodzi przebiegała od stępki do pokładu działowego; na okręcie było 174 przedziałów wodoszczelnych^[6]. Wysokość metacentryczna okrętu wynosiła pomiędzy 0,82 m a 1,02 m. Po obu stronach kadłuba zamontowano stępki przechyłowe w celu zmniejszenia kołysania okrętu^[7]. Płaski pokład główny był pokryty drewnem, a górne pokłady były pokryte linoleum lub wykładziną^[8].

Uzbrojenie główne pancernika składało się z trzech dział kal. 240 mm o długości lufy 40 kalibrów (L/40) zamontowanych w jednej podwójnej wieży artyleryjskiej na dziobie okrętu i jednej pojedynczej wieży na rufie. Działa typu C97 zostały wyprodukowane przez firmę Krupp w Niemczech^[2][4]. Szybkostrzelność dział wynosiła ok. dwóch strzałów na minutę przy użyciu pocisków przeciwpancernych o masie 229 kg. Artylerię średniego kalibru stanowiło dwanaście dział Kruppa C96 L/40 kal. 150 mm w kazamatach^[2][4]. Dodatkowo okręt posiadał 10 dział kal. 66 mm L/45, 6 szybkostrzelnych dział kal. 47 mm L/44 i dwa szybkostrzelne działa kal. 47 mm L/33 jako obrona przed kutrami torpedowymi. Wszystkie te działa były zamontowane pojedynczo, na górnych pokładach i nadbudówce, lub w kazamatach na dziobie i rufie^{[2][uwaga 2]}. Na marsach, na obu masztach, okręty miały po dwa (czyli łącznie cztery) karabiny maszynowe kal. 8 mm^[9]. Okręty typu Habsburg były chronione przez utwardzoną stal niklową. Główny pas opancerzenia w centralnej części okrętu, gdzie zlokalizowane były magazyny amunicji, maszynownie oraz inne krytyczne miejsca, miał grubość 220 mm. Na końcu sekcji centralnej pancerz zwężał się do 180 mm^[2][5].

Służba

Czas pokoju

Obraz Alexandra Kirchera ukazujący SMS „Habsburg” i jego siostrzane okręty w nocy

„Habsburg” i „Árpád” wzięły udział w swoich pierwszych manewrach floty w połowie 1903 r. „Babenberg” był gotowy do aktywnej służby przed latem następnego roku i on również wziął udział w ćwiczeniach. Podczas manewrów w 1904 r. trzy okręty typu Habsburg zaangażowały trzy pancerniki obrony wybrzeża typu Monarch w symulowaną bitwę. W manewrach tych po raz pierwszy uczestniczyły dwie jednolite eskadry, składające się z nowoczesnych pancerników takiego samego typu, służących w Austro-Węgierskiej Marynarce Wojennej^[10]. Trzy okręty typu Habsburg utworzyły I Dywizjon Pancerników, podczas gdy okręty typu Monarch utworzyły II Dywizjon^[11]. Pancerniki były również aktywne na Morzu Śródziemnym. W styczniu 1903 r. SMS „Habsburg” przeprowadził rejs treningowy razem z pancernikami obrony wybrzeża typu Monarch. „Árpád” dołączył do nich w następnym roku^[10]. Wraz z wprowadzeniem do służby nowego typu pancerników – Erzherzog Karl – pancerniki typu Habsburg zostały przeniesione do II Dywizjonu, a pancerniki typu Monarch do III Dywizjonu^[10].

W 1910 r. „Habsburg” został poważnie zmodernizowany: jeden z pokładów nadbudówki został usunięty w celu zmniejszenia wagi^[12]. W 1911 r. jego siostrzany okręt, „Árpád”, został poddany takiej samej modernizacji^[13]. Po przejściu renowacji oba okręty zostały przemianowane na okręty obrony wybrzeża^[14] .

I wojna światowa

W momencie wybuchu I wojny światowej, pod koniec lipca 1914 r., „Habsburg” służył jako okręt flagowy III Dywizjonu Pancerników austro-węgierskiej floty, pod dowództwem kapitana Miklósa Horthyego. W Dywizjonie tym służyły również „Babenberg” i „Árpád”^[15]. Trzy pancerniki oraz reszta austro-węgierskiej floty zostały zmobilizowane w celu osłony ucieczki SMS „Goeben” i SMS „Breslau”, od 28 lipca do 10 sierpnia 1914 r. Te dwa niemieckie okręty stacjonowały na Morzu Śródziemnym i próbowały wyrwać się z Mesyny, która była blokowana przez brytyjskie okręty. Po tym jak niemieckim okrętom udało się zmylić pogoń i przedostać do Turcji, flota została odwołana. W tym czasie austro-węgierskie okręty były mniej więcej na wysokości Brindisi w południowo-wschodnich Włoszech^[16].

Po ucieczce „Goebena” i „Breslau”, pancerniki typu Habsburg zostały przeniesione do IV Dywizjonu, ze względu na wejście do służby nowych drednotów typu Tegetthoff. Kiedy Włochy dołączyły do wojny po stronie Francji i Anglii, austro-węgierska marynarka ostrzelała kilka włoskich miast portowych wzdłuż wybrzeża Adriatyku. „Habsburg” wziął udział w ostrzale Ankony 23 maja 1915 r. Podczas ataku na włoskie miasto portowe, pancernik ostrzelał stację kolejową, obóz wojskowy St. Stefano i stanowiska artylerii nadbrzeżnej^[17] . Ostrzał Ankony był jedynym zadaniem bojowym „Habsburga” podczas wojny^[3].

Po bombardowaniu Ankony, „Habsburg” i jego siostrzane okręty powróciły do portu w Puli. Ze względu na niedostatek węgla, okręty pozostały tam do końca wojny^[14] [17] . Później „Habsburg” został przemianowany na okręt obrony wybrzeża^[13]. 18 grudnia 1917 roku admirał Maximilian Njegovan zarekomendował wycofanie przestarzałych wówczas pancerników typu Habsburg w celu zasilenia ich personelem załóg okrętów podwodnych i sił lotniczych, co zostało zaaprobowane przez cesarza Karola I 28 grudnia 1917 roku^[18]. W 1918 r. „Habsburg” został ponownie wprowadzony do służby jako okręt treningowy dla Austriackiej Akademii Morskiej^[17] . Po wojnie pancernik został przekazany Wielkiej Brytanii jako pryz, a następnie został sprzedany i zezłomowany we Włoszech w 1921 roku^[13].

Uwagi

1. "SMS" oznacza "Seiner Majestät Schiff", czyli po niemiecku "Okręt Jego Wysokości"
2. Zarówno Phelps (1901) jak i Noppen (2012) podają w miejsce dział 47 mm dwanaście dział kal. 37 mm

Przypisy

1. Sieche 1985 ↓, s. 333.
2. Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 272.
3. Hore 2006 ↓, s. 91.
4. Noppen 2012 ↓, s. 10.
5. Noppen 2012 ↓, s. 13.
6. Phelps 1901 ↓, s. 25.
7. Phelps 1901 ↓, s. 26.
8. Naval Institute Proceedings 1901 ↓, s. 151.
9. Phelps 1901 ↓, s. 27.
10. Sondhaus 1994 ↓, s. 158.
11. Sundries 1904 ↓, s. 437.
12. Greger 1976 ↓, s. 21.
13. Sieche 1985 ↓, s. 330.
14. Cityofart.net 2010 ↓.
15. Tucker 2005 ↓, s. 560.
16. Halpern 1995 ↓, s. 54.
17. Lakatos 2010 ↓.
18. Paul G. Halpern: The Naval War in the Mediterranean: 1914–1918. Routledge, 2015. ISBN 1-317-39185-3. Brak numerów stron w książce

Bibliografia

• Sundries: IV. „The United Service Magazine”. 150 (July), s. 437, 1904. London: William Clowes & Sons. (ang.).
• Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene M. Kolesnik: Conway's All the World’s Fighting Ships: 1860–1905. London: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 978-0-85177-133-5. (ang.).
• René Greger: Austro-Hungarian warships of World War I. Londyn: Ian Allan, 1976. ISBN 978-0-7110-0623-2. OCLC 2440180. (ang.).
• Paul G. Halpern: A Naval History of World War I. Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 978-1-55750-352-7. OCLC 57447525. (ang.).
• Peter Hore: The Ironclads. London: Southwater Publishing, 2006. ISBN 978-1-84476-299-6. (ang.).
• Robert Jackson: Fighting Ships of The World. London: Amber Books, 2004, s. 334. ISBN 978-1-84013-647-0. (ang.).
• Notes on ships and torpedo boats, Section 2. W: Harry Phelps: Notes on the Year’s Naval Progress, Issue 20. Office of Naval Intelligence, Government Printing Office, 1901. (ang.).
• Naval Institute Proceedings. T. 27. Annapolis: United States Naval Institute, 1901. (ang.).
• Austria-Hungary. W: Erwin Sieche: Conway's All the World’s Fighting Ships: 1906–1921. Annapolis: Naval Institute Press, 1985. ISBN 978-0-87021-907-8. (ang.).
• Lawrence Sondhaus: The Naval Policy of Austria-Hungary, 1867–1918. West Lafayette, IN: Purdue University Press, 1994. ISBN 978-1-55753-034-9. OCLC 28112077. (ang.).
• Spencer E. Tucker: The Encyclopedia of World War I. ABC-CLIO, 2005. ISBN 978-1-85109-420-2. (ang.).
• Ryan Noppen: Austro-Hungarian Battleships 1914–1918. T. 193. Botley, Oxford, UK: Osprey Publishing, 2012, seria: New Vanguard. ISBN 978-1-84908-688-2. OCLC 769990390. (ang.).
• The Habsburg Class (1900/1904). [w:] Austria's Habsburg Class Battleships (1902) [on-line]. CityOfArt.net. [dostęp 2010-05-09]. (ang.).
• Alex Lakatos: Habsburg Class. [w:] Habsburg Class Battleships-Austria Hungary [on-line]. battleships-cruisers.co.uk. [dostęp 2010-05-09]. (ang.).