Rzeżyca

Rzeżyca (łot. Rēzekne, niem. Rositten, ros. Резекне, przed 1917 Режица; jid. ‏רעזשיצע‎, Reżice) – miejscowość (miasto wydzielone) we wschodniej części Łotwy. Liczy 37 200 mieszkańców, głównie Łotyszy (45%) i Rosjan (44,3%). Rzeżycę zamieszkuje również niewielka społeczność polska – około 1000 osób (2,7% ludności). Jest węzłem komunikacyjnym oraz centrum gospodarczym i kulturalnym środkowej części Łatgalii, .

Rzeżyca

Rēzekne

Rzeżyca, widok katedry z ruin zamkowych
Herb Flaga
Państwo	Łotwa
Region	Rzeżyca
Prawa miejskie	1773 r.
Mer	Aleksejs Stecs
Populacja (2012) • liczba ludności	34 460
Kod pocztowy	LV-4601, LV-4604, LV-4605, LV-4606
Położenie na mapie Łotwy Rzeżyca
56°30′N 27°19′E
Strona internetowa

Zarys historii

Rzeżyca powstała na początku XIV wieku przy twierdzy krzyżackiej jako osada o nazwie Rositten. Po sekularyzacji zakonu inflanckiego przypadła Rzeczypospolitej, do której należała przez ponad 200 lat. Obok Dyneburga największe miasto w Inflantach Polskich. Od XVI wieku do rozbiorów była starostwem Rzeczypospolitej. Prawa miejskie otrzymała w 1773 (w rok po przyłączeniu Łatgalii do Rosji). Do rozwoju miasta przyczyniła się budowa traktu do Dyneburga i Wilna (1836) oraz uruchomienie Kolei Warszawsko-Petersburskiej (1836) i Moskwa – Windawa (1861).

Podczas I wojny światowej Rzeżyca wraz z Łatgalią znalazła się pod kontrolą wojsk niemieckich. 30 listopada 1918 roku niemiecka rada żołnierska przekazała miasto Armii Czerwonej, rozpoczynającej ofensywę przeciwko proklamowanej kilkanaście dni wcześniej niepodległej Republice Łotewskiej^[1]. W końcu maja 1919 roku, gdy bolszewicy zostali wyparci z Rygi przez wojska niemieckie wspierające rząd łotewski, Rzeżyca stała się faktyczną stolicą Łotewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej i siedzibą jej władz^[2]. Rząd radzieckiej Łotwy przebywał tu do 12 stycznia 1920 roku, gdy do Rzeżycy podeszły jednostki łotewskie i polskie, wspólnie dążące do usunięcia bolszewików z Łatgalii i przyłączenia jej do niepodległej Łotwy. 21 stycznia bitwa pod Rzeżycą zakończyła się zwycięstwem łotewsko-polskim, a wycofanie się bolszewików z Rzeżycy oznaczało faktyczny koniec Łotewskiej SRR^[3][4].

II wojna światowa przyniosła olbrzymie straty – radzieckie bombardowania w 1944 doprowadziły do zniszczenia kolei i ponad 65% budynków użyteczności publicznej.

Podczas okupacji hitlerowskiej, w lipcu roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 3000 osób. 24 września 1941 roku Niemcy ostatecznie zlikwidowali getto, a Żydów zamordowano na cmenatrzu Totanskoe w lesie przy drodze do Bauska. Sprawcami zbrodni byli żołnierze Landesschützen

Battalion 868 oraz kompania miejscowej łotewskiej „samoobrony”^[5].

W 1902 w Rzeżycy urodził się Tadeusz Manteuffel – polski historyk, mediewista, żołnierz AK, twórca i pierwszy dyrektor m.in. Instytutu Historii PAN, w 1904 jego brat Leon Manteuffel-Szoege – polski chirurg, twórca polskiej szkoły chirurgii klatki piersiowej i serca, a w 1908 najmłodszy z braci Edward Manteuffel-Szoege – artysta malarz i grafik.

Zabytki

• katedra Najświętszego Serca Jezusowego (XIX/XX w.) – kościół wzniesiony przez wojewodę krakowskiego w 1685 r. Spłonął podczas burzy w 1887 r. W 1893 r. rozpoczęto budowę dzisiejszej świątyni. Od 1995 katedra nowej diecezji.
• Molenna staroobrzędowców.
• Prawosławna cerkiew Narodzenia Matki Bożej.
• Muzeum Historii i Kultury Łatgalii.
• Ruiny zamku krzyżackiego wzniesionego w 1285 przez wójta krzyżackiego Wilhelma von Schauerburg.

Edukacja

• Akademia Technologiczna w Rzeżyce (była Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa)

Miasta partnerskie

• Suwałki
• Szydłowiec
• Częstochowa
• Sianów
• Witebsk, Białoruś
• Postawy, Białoruś
• Arendal, Norwegia

Zobacz też

• Państwowe Gimnazjum Polskie w Rēzekne
• Powiat rzeżycki
• Synagoga w Rzeżycy

• 
  Kościół Świętej Trójcy w Rzeżycy
• 
  Cerkiew w Rzeżycy

Przypisy

1. T. Paluszyński, Walka o niepodległość Łotwy 1914-1921, Bellona, Warszawa 1999, s. 133
2. T. Paluszyński, Walka o niepodległość Łotwy 1914-1921, Bellona, Warszawa 1999, s. 283-284.
3. T. Paluszyński, Walka o niepodległość Łotwy 1914-1921, Bellona, Warszawa 1999, s. 332-334.
4. T. Paluszyński, Walka o niepodległość Łotwy 1914-1921, Bellona, Warszawa 1999, s. 332-334.
5. Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1018.

Linki zewnętrzne

• Rzeżyca, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 158.

Kontrola autorytatywna (state city of Latvia):

• VIAF: 140791043
• LCCN: n85238500
• GND: 4407698-8
• NKC: ge403383
• J9U: 987007562320605171
• LNB: 000042555

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3970732
• DSDE: Rēzekne