Loading AI tools
element organów Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pudło ekspresyjne, szafa ekspresyjna, echo, komora echowa – urządzenie w organach piszczałkowych mające formę dużej skrzyni lub szafy, w której zamknięte są piszczałki. Jedna ze ścian pudła (przednia lub górna) zabudowana jest pionowymi panelami – żaluzją – które mogą obracać się w osi pionowej, odsłaniając lub zasłaniając wnętrze szafy. Otwieranie żaluzji powoduje zwiększanie głośności piszczałek znajdujących się wewnątrz pudła.
Elementy dźwiękotwórcze organów – piszczałki – wydają dźwięki o stałym natężeniu dźwięku[1]. Jednym ze sposobów dynamicznej zmiany głośności jest izolowanie piszczałek w zamkniętej przestrzeni, którą – w zależności od bieżącej potrzeby – można otwierać lub zamykać[2]: pudle ekspresyjnym (nazywanym też szafą ekspresyjną, echem[3] lub komorą echową[4])[5]. Ma ono formę szafy[6] lub skrzyni[7] o grubych, tłumiących dźwięk ścianach[3]. Jedna ze ścian (przednia lub górna[6]) nazywana żaluzją zbudowana jest z szeregu pionowych listew, które mogą obracać się wokół pionowej osi[7][5].
Wewnątrz pudła umieszczona jest jedna lub więcej wiatrownic[3] z głosami należącymi do jednego lub większej liczby manuałów[6]. Przy zamkniętych żaluzjach dźwięk głosów znajdujących się wewnątrz pudła jest mniej słyszalny, przytłumiony; przy otwartych jest głośniejszy[3]. Stopniowe otwieranie żaluzji wywołuje efekt crescenda, zamykanie – decrescenda[8].
Żaluzje otwiera się i zamyka pedałem (niekiedy wałkiem[2]) zainstalowanym w cokole stołu gry, tuż nad klawiszami klawiatury nożnej[6]. Połączenie pedału z żaluzjami może być zrealizowane urządzeniami mechanicznymi, pneumatycznymi lub elektrycznymi[3].
Organy mogą być wyposażone w jedno lub więcej pudeł ekspresyjnych[8].
Pudło ekspresyjne zostało wynalezione w Anglii na początku XVIII wieku[6]. Jego prototypem były pochodzące z Półwyspu Iberyjskiego[9], wprowadzone do konstrukcji organów w XVII wieku komory echowe – skrzynie z otwieranym linką wiekiem, w których zamykano pojedyncze grupy piszczałek[4]. Najstarsza pochodzi z organów datowanych na 1662 z miejscowości Bilbao w północnej Hiszpanii[10]. Podobne rozwiązanie zastosował angielski organmistrz Abraham Jordan ; swoją skrzynię wyposażył w mechanizm obsługiwany pedałem[4]. Budowana współcześnie konstrukcja pudła ekspresyjnego wyposażonego w żaluzje obsługiwane pedałem zaadaptowana została w XVIII wieku z rozwiązania opracowanego dla klawesynu ok. 1760 przez budowniczego instrumentów Burkata Shudiego[11].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.