Loading AI tools
rosyjski oficer i rewolucjonista Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Piotr Pietrowicz Szmidt (ros. Пётр Петрович Шмидт; ur. 5 lutego?/17 lutego 1867 w Odessie, zm. 6 marca?/19 marca 1906 na wyspie Berezań k. Oczakowa) – rosyjski oficer marynarki wojennej, jeden z przywódców powstania marynarzy i żołnierzy w Sewastopolu podczas rewolucji 1905–1906 r.
Urodził się w rodzinie oficera marynarki. Ukończył gimnazjum męskie w Bierdiańsku, po czym wstąpił do petersburskiego korpusu kadetów marynarki. Służbę w rosyjskiej marynarce w stopniu miczmana rozpoczął w 1887 r.[1] Według niektórych źródeł podczas nauki wyróżniał się erudycją, miał znakomite wyniki w nauce matematyki, historii, muzyki, doskonale rysował i znał języki francuski oraz angielski[1].
Służył we Flocie Bałtyckiej, następnie we Flocie Oceanu Spokojnego. Dosłużył się stopnia porucznika, po czym w 1898 r. złożył dymisję ze służby i przeszedł do pracy we flocie handlowej[1]. Według Andrzeja Andrusiewicza musiał odejść z armii z powodu problemów psychiatrycznych[2]. W 1904 r. został zmobilizowany w związku z wybuchem wojny rosyjsko-japońskiej[1]. Służył początkowo we Flocie Bałtyckiej[2], jednak znienawidzony przez innych oficerów został z niej odwołany, oficjalnie z powodu stanu zdrowia[3]. Następnie służył na statku transportowym „Irtysz”[3]. Gdy flota udawała się na Daleki Wschód, Szmidt zachorował i został wysadzony na brzeg w Port Saidzie, a następnie odesłany do Rosji[1]. Otrzymał stanowisko dowódcy torpedowca na Morzu Czarnym, u morskiej granicy Rumunii[1]. Deklarował się jako „bezpartyjny socjalista”[2]. Według szeregu źródeł w rzeczywistości nie był ideowym rewolucjonistą, a intrygantem i awanturnikiem[2][1].
Po wydaniu manifestu październikowego przyłączył się do rewolucjonistów działających na Krymie. Występował na wiecach[3], poprowadził demonstrację z żądaniem uwolnienia więźniów politycznych, która została rozpędzona przez wojsko. 19 października 1905 r. został wybrany do rady deputowanych ludowych Sewastopola[1]. Wielkie wrażenie zrobiła na nim śmierć sześciu ludzi, zastrzelonych przez wojsko podczas rozpędzania demonstracji w Sewastopolu. Przemawiał na ich pogrzebie, potępiając władze. Dzięki tej przemowie zdobył ogromną popularność wśród robotników, którzy okrzyknęli go dożywotnim członkiem rady deputowanych ludowych[4].
Angażując się w ruch rewolucyjny i być może współpracując z bolszewikami, Szmidt wysyłał równocześnie telegramy do cara Mikołaja II, przekonując go, że bycie rewolucjonistą i wiernym poddanym równocześnie nie jest niemożliwe[3]. Aresztowany i szybko zwolniony, został przeniesiony do rezerwy za udział w rewolucji, w stopniu kapitana II rangi[1]. Szmidt udał się do Odessy, następnie wrócił do Sewastopola i znowu został na krótko aresztowany, a następnie zwolniony[5]. Na prośbę zbuntowanych załóg krążownika „Oczaków” i niszczyciela „Swiriepyj” zgodził się stanąć na czele buntu[1][4]. Szmidt początkowo wahał się, wychodząc z założenia, że samotny bunt kilku okrętów, niepoparty przez masy w całej Rosji, nie ma szans powodzenia. Przekonany przez rewolucjonistę Iwana Woronicyna[4], ostatecznie zgodził się i samowolnie mianował się dowódcą Floty Czarnomorskiej. 14/27 listopada 1905 r. wysłał sygnał „Dowodzę flotą” z opanowanego przez buntowników „Oczakowa”. Następnie wysłał telegram do cara, żądając zwołania zgromadzenia przedstawicielskiego i wypowiadając posłuszeństwo carskim ministrom[5]. Na okręcie polecił zawiesić czerwony sztandar[1].
Do powstania przyłączyło się łącznie 12 okrętów i ok. 8 tys. marynarzy, żołnierzy i robotników portowych, jednak większość okrętów stacjonujących w Sewastopolu i żołnierzy miejscowego garnizonu pozostała lojalna wobec władz. 15/28 listopada wiceadmirał Grigorij Czuchnin, dowódca Floty Czarnomorskiej, wezwał Szmidta do bezwarunkowej kapitulacji. Wobec braku odpowiedzi wydał rozkaz ostrzelania „Oczakowa”[4]. Do 16/29 listopada bunt został stłumiony[4]. Według jednego ze źródeł Szmidt zrezygnował z próby ucieczki, chociaż mógł starać się ratować życie z pomocą nadal wiernych mu marynarzy[5]. Według innego źródła próbował się ukrywać, został jednak zdemaskowany[1][4].
Piotr Szmidt został postawiony przed sądem wojskowym i skazany na karę śmierci[5]. Przed sądem zachowywał się w sposób na tyle nieodpowiedni, że ponownie zastanawiano się nad stanem jego zdrowia psychicznego[1]. Inne źródła opisują jego wystąpienie przed sądem jako porywające, podają też, że jego postawa zdobyła sympatię prasy relacjonującej jedenastodniowy proces[4]. Szmidt przepowiadał, że jego stracenie otworzy nową epokę w historii Rosji, a w liście do syna w nocy przed egzekucją pisał, że ma nadzieję dożyć rewolucji socjalistycznej[1]. Rozstrzelano go, razem z marynarzami Nikitą Antonienką, Siergiejem Czasnikiem i Aleksandrem Gładkowem[6][7] na wyspie Berezań w pobliżu Oczakowa[5]. Stracenie Szmidta wzburzyło rosyjskie kręgi liberalne - był on pierwszym od dziesięcioleci straconym oficerem. Wierzono również, że jego intencją była jedynie obrona manifestu październikowego przed powrotem samodzierżawia, a dowództwo zbrojnym buntem Szmidt objął, uniesiony atmosferą chwili[8].
Ciało Szmidta zostało ekshumowane i uroczyście przewiezione po rewolucji lutowej do Sewastopola[9]. Tam pochowano je na Cmentarzu Komunardów[10].
W 1888 r. ożenił się z prostytutką, mając nadzieję na przekonanie jej do zmiany sposobu życia[1]. Małżeństwo było jednak nieudane i Piotr Szmidt porzucił żonę, zostawiając ją razem z synem Jewgienijem[2]. Syn Szmidta podczas wojny domowej w Rosji walczył po stronie białych, następnie emigrował[1].
Po śmierci Szmidta wokół jego osoby powstała legenda. Przedstawiano go jako dobrego oficera rozumiejącego prostych ludzi, życzącego Rosji pokoju[11]. W ZSRR stał się bohaterem rewolucyjnej propagandy[12].
Imieniem Szmidta nazwano półwysep na Sachalinie[11] oraz nabrzeże Newy na Wyspie Wasylewskiej w Petersburgu[13]. W Oczakowie, gdzie odbył się sąd na Szmidtem, w 1964 r. odsłonięto jego pomnik. W 1982 r. został on przeniesiony do oczakowskiej szkoły imienia Szmidta, a na jego miejscu wzniesiono nowy monument[14]. Pomnikiem upamiętniono również miejsce egzekucji Szmidta i trzech marynarzy-przywódców buntu w Sewastopolu[15].
Również w Oczakowie, w budynku, w którym odbył się sąd nad kapitanem, w 1962 r. otwarto muzeum pamięci Szmidta. Działało ono do końca XX w. Następnie zostało zlikwidowane, a eksponaty przekazano do oczakowskiego oddziału muzeum krajoznawczego w Mikołajowie (muzeum wojskowe im. Suworowa)[16]. Muzeum Szmidta działa również w Berdiańsku[17].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
