Pancernik dziewięciopaskowy[37], pancernik długoogonowy[38], peba[38], tatusja[38] (Dasypus novemcinctus) – gatunek ssaka lądowego z rodziny pancernikowatych (Dasypodidae). Prowadzi nocny tryb życia. Występuje na obszarze obu Ameryk. Zamieszkuje nory różnorodnych terenów.
Szybkie fakty Domena, Królestwo ...
Pancernik dziewięciopaskowy
Dasypus novemcinctus |
Linnaeus, 1758[1] |
|
|
Systematyka
|
Domena
|
eukarionty |
Królestwo
|
zwierzęta |
Typ |
strunowce |
Podtyp |
kręgowce |
Gromada |
ssaki |
Podgromada |
żyworodne |
Infragromada |
łożyskowce |
Rząd |
pancernikowce |
Rodzina |
pancernikowate |
Rodzaj |
pancernik |
Podrodzaj |
Dasypus |
Gatunek |
pancernik dziewięciopaskowy |
Synonimy |
- Tatus Cucurbitalis Fermin, 1765[2]
- Tatus minor Fermin, 1769[3]
- Dasypus octocintus von Schreber, 1774[4]
- Dasypus longicaudatus Kerr, 1792[5]
- Dasypus novenxinctus[uwaga 1]: Peale & Palisot de Beauvois, 1796[6]
- Dasypus longicaudatus[uwaga 2] Daudin, 1802[7]
- Loricatus niger Desmarest, 1804[8]
- Dasypus serratus G. Fischer, 1814[9]
- Dasypus decumanus[uwaga 3] Illiger, 1815[10]
- Dasypus decumanus[uwaga 3] Olfers, 1818[11]
- Tatus niger[uwaga 4] Olfers, 1818[12]
- Dasypus niger[uwaga 4] H. Lichtenstein, 1818[13]
- Dasypus peba Desmarest, 1822[14]
- Dasypus longicaudus[uwaga 5] Schinz, 1824[15]
- Dasypus longicaudus Wied, 1826[16]
- Dasypus cucurbitinus[uwaga 6] H. Lichtenstein, 1830[17]
- Dasypus uroceras Lund, 1839[18]
- Dasypus uroceros[uwaga 7]: Burmeister, 1848[19]
- Dasypus pepa[uwaga 8]: Krauss, 1862[20]
- Dasypus longicaudatus[uwaga 9] W. Peters, 1864[21]
- Dasypus fenestratus W. Peters, 1864[22]
- Dasypus Lundii Fitzinger, 1871[23]
- Tatusia platycercus Hensel, 1872[24]
- Tatusia granadiana J.E. Gray, 1873[25]
- Tatusia mexicana[uwaga 10] J.E. Gray, 1873[25]
- Tatusia brevirostris J.E. Gray, 1873[26]
- Tatusia leptorhynchus J.E. Gray, 1873[26]
- Tatusia boliviensis J.E. Gray, 1873[27]
- Tatusia leptocephala J.E. Gray, 1873[27]
- Tatusia leptorhinus[uwaga 11] J.E. Gray, 1874[28]
- Tatu novemcinctum texanum Bailey, 1905[29]
- Tatusia novemcincta var. mexianae Hagmann, 1908[30]
- Dasypus novemcinctus hoplites G.M. Allen, 1911[31]
- Dasypus longi-cauda Larrañaga, 1923[32]
- Dasypus mazzai Yepes, 1933[33]
|
|
Podgatunki |
- D. n. novemcinctus Linnaeus, 1758
- D. n. aequatorialis Lönnberg, 1913[34]
- D. n. davisi Russell, 1953[35]
- D. n. fenestratus W. Peters, 1864
- D. n. mexianae (Hagmann, 1908)
- D. n. mexicanus W. Peters, 1864[22]
|
|
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[36] |
|
Zasięg występowania |
|
|
|
Zamknij
Jest jednym z trzymaczy herbu Grenady.
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz, nadając mu nazwę Dasypus novemcinctus[1]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to „Ameryka Południowa” (w oryg. łac. habitat in America meridionali)[1], ograniczone w 1958 roku do Pernambuco w Brazylii[39][40][41][42]. W 2018 roku na okaz typowy (lektotyp) wyznaczono rycinę Georga Marggrafa, którego cytował Linneusz w swoim oryginalnym opisie[43].
Istnieją sprzeczne doniesienia dotyczące liczby podgatunków; tylko cztery z sześciu podgatunków zostały poparte analizami przeprowadzonymi w XXI wieku[42]. Dane molekularne sugerują, że D. novemcinctus prawdopodobnie reprezentuje wiele ukrytych gatunków, ponieważ nie jest monofiletyczny i utworzył trzy główne klady z Gujany, Ameryki Północnej i Środkowej oraz Ameryki Południowej (który jest parafiletyczny w odniesieniu do D. mazzai i D. sabanicola)[43][44]. Potrzebna jest kompleksowa rewizja taksonomiczna w obrębie gatunku[42].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają sześć podgatunków[42]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:
Więcej informacji Podgatunek, Oryginalna nazwa ...
Podgatunek |
Oryginalna nazwa |
Autor i rok opisu |
Miejsce typowe |
Holotyp |
D. n. aequatorialis |
Dasypus novemcinctus aequatorialis |
Lönnberg, 1913 |
Peruchu, na wysokości 7000 ft (2134 m) – 9000 ft (2743 m), Pichincha, Ekwador[44]. |
Dorosły samiec[34]. |
D. n. davisi |
Dasypus novemcinctus davisi |
Russell, 1953 |
Huitzilac, na wysokości 8500 ft (2591 m), Morelos, Meksyk[35]. |
Skóra i czaszka dorosłego samca (sygnatura TCWC 4952) ze zbiorów Biodiversity Research and Teaching Collections; okaz zebrany 3 sierpnia 1949 roku przez Williama Davisa[35][45]. |
D. n. fenestratus |
Dasypus fenestratus |
W. Peters, 1864 |
„Kostaryka”; ograniczone do San José, Kostaryka[46]. |
|
D. n. mexianae |
Tatusia novemcincta var. mexianae |
Hagmann, 1908 |
„Mexiana”[30], tj. Pará, Brazylia[44][46]. |
6 czaszek (2 należące do osobników dorosłych, 4 osobników młodocianych)[30]. |
D. n. mexicanus |
Dasypus novemcinctus var. mexicanus |
W. Peters, 1864 |
„Meksyk”[22]; ograniczone do Colima, Meksyk[29]. |
|
Zamknij
Etymologia
- Dasypus: gr. δασυπους dasupous „włochato-nogi”, od δασυς dasus „włochaty, kudłaty”; πους pous, ποδος podos „stopa”[47].
- novemcinctus: łac. novem „dziewięć”[48]; cinctus „opasany, paskowany”, od cingere „otaczać”[49].
- aequatorialis: późnołac. aequatorialis „równikowy”, od aequator „równik”, od łac. aequare „zrównać się”, od aequus „równy”[50].
- davisi: William Bennoni Davis (1902–1995), amerykański zoolog[51].
- fenestratus: łac. fenestratus „okienny”, od fenestra „okno”[52].
- mexianae: Ilha Mexiana, ujście Amazonki, Pará, Brazylia[53].
- mexicanus: Meksyk[54].
Pancernik dziewięciopaskowy występuje w Ameryce, zamieszkując w zależności od podgatunku[42]:
- D. novemcinctus novemcinctus – wschodnia Kolumbia, wschodnia i południowa Wenezuela, Gujana, większa część Brazylii, wschodni Ekwador, wschodnie Peru, Boliwia, Paragwaj, Urugwaj oraz północna i środkowo-wschodnia Argentyna; także na wyspach Margarita, Trynidad, Tobago i Grenada.
- D. novemcinctus aequatorialis – zachodnie stoki kolumbijskich Andów do północno-zachodniego Peru.
- D. novemcinctus davisi – zachodni Meksyk, od północnej części stanu Sinaloa na południe do stanu Guerrero.
- D. novemcinctus fenestratus – od Hondurasu na południowy wschód do Panamy (w tym wyspa Barro Colorado) i północnego krańca Ameryki Południowej w północno-wschodniej Kolumbii i północno-zachodniej Wenezueli.
- D. novemcinctus mexianae – delta Amazonki, Pará, Brazylia.
- D. novemcinctus mexicanus – środkowe, południowe i południowo-wschodnie Stany Zjednoczone, wschodni i południowy Meksyk, Belize i Gwatemala.
Występuje również w Salwadorze, lecz nie wiadomo, do którego podgatunku należy[42].
Długość ciała (bez ogona) 360–570 mm, długość ogona (~70% długości ciała) 260–450 mm, długość ucha 25–57 mm, długość tylnej stopy 80–110 mm; masa ciała 3–6 kg[55][56].
Niepoprawna późniejsza pisownia Dasypus novemcinctus Linnaeus, 1758.
Nazwa zajęta przez Dasypus longicaudatus Kerr, 1792.
Nazwa zajęta przez Loricatus niger Desmarest, 1804.
Niepoprawna późniejsza pisownia Dasypus uroceras Lund, 1839.
Niepoprawna późniejsza pisownia Dasypus peba Desmarest, 1822.
Niepoprawna późniejsza pisownia Dasypus longicaudus Wied-Neuwied, 1826.
Nazwa zajęta przez Dasypus novemcinctus var. mexicanus W. Peters, 1864.
Niepoprawna późniejsza pisownia Tatusia leptorhynchus J.E. Gray, 1873.
C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 51. (łac.).
P. Fermin: Histoire naturelle de la Hollande equinoxiale: ou Déscription des animaux, plantes, fruits, et autres curiosités naturelles, qui se trouvent dans la colonie de Surinam; avec leurs noms différents, tant François, que Latins, Hollandois, Indiens & Négre-Anglois. Amsterdam: M. Magérus, 1765, s. 3. (fr.).
P. Fermin: Description générale, historique, géographique et physique de la colonie de Surinam, contenant ce qu’il y a de plus curieux & de plus remarquable, touchant sa situation, ses rivieres, ses forteresses; son gouvernement & sa police; avec les moeurs & les usages des habitants naturels du païs, & des Européens qui y sont établis; ainsi que des eclaircissements sur l’oeconomie générale des esclaves negres, sur les plantations & leurs produits, les arbres fruitiers, les plantes médécinales, & toutes les diverses especes d’animaux qu’on y trouve, &c. Amsterdam: E. van Harrevelt, 1769, s. 110. (fr.).
R. Kerr: The animal kingdom, or zoological system, of the celebrated Sir Charles Linnæus. Class I. Mammalia: containing a complete systematic description, arrangement, and nomenclature, of all the known species and varieties of the mammalia, or animals which give suck to their young; being a translation of that part of the Systema Naturæ, as lately published, with great improvements, By Professor Gmelin of Goettingen. Edinburgh: Printed for A. Strahan, and T. Cadell, London, and W. Creech, 1792, s. 112. (ang.).
A.M.F.J. Palisot de Beauvois: Catalogue raisonné du museum, de Mr. C.W. Peale, membre de la société philosophique de Pensylvanie. Philadelphia: De l’imprimerie de Parent, 1796, s. 18. (fr.).
F.M. Daudin: Tableau des divisions, sous-divisions, ordres et genres des mammiferes, Par le Cen Lacépède; Avec Pindication de toutes les especes decrites par Buffon, et leur distribution dans chacun des genres. W: Histoire naturelle par Buffon. Paris: P. Didot et Firmin Didot, 1802, s. 173. (fr.).
A.G. Desmarest. Tableau Méthodique des Mammifères. „Nouveau dictionnaire d’histoire naturelle, appliquée aux arts, à l’agriculture, à l’économie rurale et domestique, à la médecine, etc. Par une société de naturalistes et d’agriculteurs”. 24, s. 28, 1804. (fr.).
H.R. Schinz: Naturgeschichte und Abbildungen der Säugethiere: nach den neuesten Systemen zum gemeinnützigen Gebrauche entworfen, und mit Berücksichtigung für den Unterricht der Jugend bearbeitet. Zürich: in Brodtmanns lithographischer Kunstanstalt, 1824, s. 253. (niem.).
G.M. Allen. Mammals of the West Indies. „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology at Harvard College”. 54, s. 195, 1911. (ang.).
D.A. Larrañaga: Escritos de Don Dámaso Antonio Larrañaga. Montevideo: Instituto Histórico y Geográfico del Uruguay, 1923, s. 343. (hiszp.).
J. Yepes. Una especia nueva de “mulita” (Dasipodinae) para el Norte Argentino. „Physis”. 11, s. 226, 1933. (hiszp.).
Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 24. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 258, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
Á. Cabrera. Catalogo del los mamiferos de America del Sur. I (Metatheria – Unguiculata – Carnivora). „Revista del Museo Argentino de Ciencias Naturales "Bernardino Rivadavia" e Institutio Nacional de Investigación de las Ciencias Naturales”. 4 (1), s. 1–307, 1958. (hiszp.).
D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Dasypus novemcinctus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-06-30].
N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Dasypus septemcinctus Linnaeus, 1758. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-26]. (ang.).
A. Feijó, B.D. Patterson & P. Cordeiro-Estrela. Taxonomic revision of the long-nosed armadillos, Genus Dasypus Linnaeus, 1758 (Mammalia, Cingulata). „PLoS ONE”. 13 (4), s. e0195084, 2018. DOI: 10.1371/journal.pone.0195084. (ang.).
A. Feijó, J.F. Vilela, J. Cheng, M.A.A. Schetino, R.T.F. Coimbra, C.R. Bonvicino, F.R. Santos, B.D. Patterson & P. Cordeiro-Estrela. Phylogeny and molecular species delimitation of long-nosed armadillos (Dasypus: Cingulata) supports morphology-based taxonomy. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 186 (3), s. 813–825, 2019. DOI: 10.1093/zoolinnean/zly091. (ang.).
B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 102. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 79. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- I. von Olfers: Bemerkungen zu Illiger’s Überblick der Säugeth-iere nach ihrer Vertheilung über die Welttheile, rücksichtlich der Südamericanischen Arten (Species). W: W.L. von Eschwege: Journal von Brasilien oder vermischte Nachrichten aus Brasilien, auf wissenschaftlichen Reisen gesammelt. Cz. 2. Weimar: Herzoglich Sächsisch Privilegirtes Landes-Industrie-Comptoir, 1818, s. 192–237. (niem.).
- W.C.H. Peters. Über Neue Arten der Säugethiergattungen Geomys, Haplodon und Dasypus. „Monatsberichte der Königlichen Preussische Akademie des Wissenschaften zu Berlin”. Aus dem Jahre 1864, s. 177-181, 1865. (niem.).
- J.E. Gray: Hand-list of the edentate, thick-skinned and ruminant mammals in the British Museum. London: The Trustees, 1873, s. 1–176. (ang.).
- R.W. Brown: Composition of scientific words; a manual of methods and a lexicon of materials for the practice of logotechnics. Washington: Published by the author, 1954, s. 1–882. (ang.).
- The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
Identyfikatory zewnętrzne: