Pamięć świadoma

Pamięć świadoma jest to władza (funkcja) umysłu, za której pomocą sięgamy do naszych przeszłych doświadczeń i dzięki której możemy wykorzystywać pochodzące z doświadczenia i mentalnej aktywności (refleksji) informacje^[1].

Pamięć świadoma, ujęcie klasyczne

Ważnym aspektem świadomości, według klasyka psychologii procesów poznawczych Williama Jamesa, jest zdolność do poznania siebie a więc samoświadomość i tożsamość. Znaczenie właśnie tego aspektu świadomości bierze się stąd, że świadome postrzeganie czegokolwiek, jest, jak twierdzi James zawsze w jakimś stopniu postrzeganiem siebie. Ponieważ wiedza-o-sobie-samym jest informacją bardzo zmienną James dla jej opisu stosuje słynną metaforę strumienia myśli, odczuć, uczuć, doświadczeń kształtujących indywidualną świadomość i samoświadomość. Nad zmiennością i płynnością procesów poznawczych góruje funkcja pamięci, która buduje świadomość ciągłości i jednostkowości podmiotu poznającego. James wskazuje na funkcjonalny aspekt pamięci, która jest w jego ujęciu żywym i aktualnym procesem w każdej chwili ujednolicającym i stabilizującym podmiotową tożsamość człowieka.

James zwraca uwagę na to, że w swoim wymiarze materialnym pamięć korzysta z tej samej grupy połączeń nerwowych co wyobraźnia. Ten fizykalny fakt ma swoje mentalne konsekwencje gdyż nie możemy w pełni różnicować informacji „zapamiętanej” od „wyimaginowanej”. Z drugiej strony pamięć i postrzeganie są pobudzane innymi drogami nerwowymi, zatem obraz świata zapamiętany różni się od zaobserwowanego^[2].

Pamięć zdaniem Jamesa wspomaga, czy wręcz umożliwia budowanie różnych warstw osobowej tożsamości.

Współcześnie znaczenie terminu termin pamięć świadoma zawiera się w terminie Pamięć deklaratywna

Pamięć deklaratywna

Jeden z rodzajów pamięci długotrwałej, wyróżniany obok pamięci niedeklaratywnej. W literaturze przedmiotu obecne jest także pojęcie "pamięć jawna" lub "pamięć świadoma", jako synonim pamięci deklaratywnej. Dzieje się tak, ponieważ dane z pamięci deklaratywnej mogą być stosunkowo łatwo wydobyte i uświadomione w odróżnieniu od danych gromadzonych przez pamięć niedeklaratywną ("pamięć nieświadomą" lub "pamięć niejawną").

Cechy pamięci deklaratywnej (świadomej):

• Przechowuje informacje, które odpowiadają na pytanie: "wiem, że...". Na przykład: "Koń jest zwierzęciem", "Wczoraj byłem na fajnym filmie".
• Składa się z dwóch podsystemów: pamięci epizodycznej i pamięci semantycznej
• Przechowuje informacje w postaci abstrakcyjnych lub konkretnych reprezentacji językowych (np. "Mój rower jest czerwony. Rowery to pojazdy"}
• Wydobycie informacji z pamięci deklaratywnej jest względnie niezależne od kontekstu – w dowolnej chwili mogę sobie przypomnieć jak wygląda mój przyjaciel i opisać go.
• Wydobycie informacji wymagać może czasu i wysiłku.
• Gdy wydobywamy informacje z pamięci deklaratywnej aktywowane są w mózgu: hipokamp i kora płatów czołowych. Uszkodzenie hipokampa prowadzi do niemożności gromadzenia nowych informacji w pamięci deklaratywnej (choć możliwe jest gromadzenie danych w pamięci niedeklaratywnej – np. pamięci proceduralnej). O osobie z uszkodzonym hipokampem opowiada film Memento (zobacz też: niepamięć następcza). Podobne rezultaty dać może uszkodzenie płatów czołowych, odpowiedzialnych za gromadzenie niektórych informacji.

Pamięć deklaratywną dzieli się zwykle na dwa rozłączne podsystemy: pamięć epizodyczną i pamięć semantyczną.

Zobacz też: pamięć niedeklaratywna Pamięć proceduralna

Przypisy

1. Tomasz Maruszewski, Psychologia poznania, Gdańsk, 2003, s. 119
2. Wiktor Werner, Problem pamięci w anglosaskiej refleksji nad jaźnią społeczną. [w:] Szymon Wróbel [red.] „Iluzje pamięci”, Kalisz – Poznań 2007, s. 291 – 304

Bibliografia

• William James, Psychologia. Kurs skrócony, tłum. Michał Zagrodzki, Warszawa PWN, 2002
• W. James, The Principles of Psychology (2 vols.). New York: Henry Holt, Reprinted Bristol: Thoemmes Press, 1999
• Wiktor Werner, Problem pamięci w anglosaskiej refleksji nad jaźnią społeczną. [w:] Szymon Wróbel [red.] „Iluzje pamięci”, Kalisz – Poznań 2007, s. 291 – 304
• Tomasz Maruszewski, Psychologia poznania, Gdańsk, 2003

Kategorie