Pałac Rady Kraju

Pałac Rady Kraju (rum. Palatul Sfatului Țării^[1][2]) – budynek w Kiszyniowie, pierwotnie siedziba III gimnazjum męskiego, położony przy ul. Alexeia Mateevicia 111. W latach 1917–1918 była to siedziba obrad parlamentu autonomicznej Mołdawii – Rady Kraju. Wpisany do rejestru zabytków Mołdawii o znaczeniu narodowym^[3].

Elewacja budynku, stan z marca 2018 r.

Historia

Budynek został wzniesiony według projektu Władimira Cyganki z przeznaczeniem na sierociniec i pensję dla 70 chłopców z rodzin szlacheckich. W 1905 r., gdy ukończono prace budowlane, został jednak przekazany ministerstwu oświaty, które zdecydowało o otwarciu w nim III gimnazjum męskiego^[3]. Dwupiętrowy budynek został wzniesiony na planie przypominającym cyryliczną literę Ж, w stylu nawiązującym do klasycyzmu francuskiego i oddzielony od ulicy obszernym ogrodem^[3]. W jego wnętrzu, oprócz sal lekcyjnych, znajdowała się szkolna cerkiew św. Szczepana^[2].

W 1914 r. w obiekcie urządzono szpital wojskowy^[3]. W 1917 r. dawne gimnazjum stało się siedzibą Rady Kraju, parlamentu Besarabii, która uzyskała autonomię po rewolucji lutowej w Rosji^[3]. W nim właśnie Rada podjęła 2 grudnia 1917 r. decyzję o utworzeniu Mołdawskiej Republiki Demokratycznej o statusie porównywalnym ze statusem Wielkiego Księstwa Finlandii przed 1917 r.^[4], a 27 marca 1918 r. przegłosowała zgodę na przyłączenie Besarabii do Rumunii^[5][2]. Podczas głosowania siedziba parlamentu była otoczona przez wojska rumuńskie, które w styczniu tego samego roku interweniowały w Besarabii, wypierając z niej bolszewików^[5]. O funkcjonowaniu mołdawskiego parlamentu w budynku przypomina tablica zawieszona na jego elewacji frontowej^[6].

W dwudziestoleciu międzywojennym w budynku ponownie mieściło się męskie gimnazjum im. Alexandru Donicia^[2]. Przed obiektem znajdowała się kopia figury Wilczycy Kapitolińskiej, która miała symbolizować rzymskie pochodzenie Rumunów. Następnie w 1934 r. budynek przekazano zamiejscowemu wydziałowi nauk agronomicznych Uniwersytetu Aleksandra Cuzy w Jassach. Podczas II wojny światowej obiekt został poważnie uszkodzony i w latach 50. był remontowany według projektu E. Spirera. Zajmował go Instytut Rolniczy, a następnie Akademia Sztuk Pięknych, przemianowana później na Akademię Muzyczną, Teatralną i Plastyczną^[3]. W pierwszych dekadach XXI w. stan techniczny budynku był bardzo zły^[7], obiekt wymagał pilnego remontu^[6].

Przypisy

1. Palatului Sfatului Țării, Chișinău, 1918 – Muzeul Virtual al Unirii [online] [dostęp 2019-02-01] (rum.).
2. Povestea clădirii în care s-a făcut Unirea [online], Timpul - Ştiri din Moldova [dostęp 2019-02-01].
3. Alexei Mateevici, 111 – Clădirea fostului gimnaziu nr.3 pentru băieţi în care, în martie 1918 şi-a ţinut şedinţele Sfatul Ţări [online], www.monument.sit.md [dostęp 2019-02-01].
4. Ch. King, The Moldovans. Romania, Russia and the Politics of Culture, Hoover Institution Press, Stanford University Press, Stanford 2000, ISBN 978-0-8179-9792-2, s. 33.
5. Ch. King, The Moldovans, s. 35.
6. Cum ne raportăm la patrimoniul nostru istoric: clădirea Sfatului Ţării de la Chişinău, adevarul.ro, 1476 [dostęp 2019-02-01] (ang.).
7. Un deputat de la București le cere autorităților României să ajute R. Moldova pentru a SALVA clădirea în care Sfatul Țării a votat Actul Unirii cu România [online], www.ziarulnational.md [dostęp 2019-02-01].