Ostoje ptaków IBA (Important Bird Area) – obszary rozpoznane przez BirdLife International jako ważne dla ochrony populacji ptaków. Na 2022 r. wyróżniono około 13 000 ostoi w ponad 200 państwach[1][2]. Tereny te mogą być chronione zarówno prawnie, jak i przez lokalne organizacje. W Polsce program monitorowany jest przez Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków.
Kryteria wyboru według występowania gatunków ptaków („trigger species”) o znaczeniu w skali globalnej są następujące[3]:
- A1, gatunki globalnie zagrożone
- A2, gatunki o ograniczonym zasięgu
- A3, gatunki ograniczone do danego biomu
- A4:
- A4 I, na danym obszarze IBA występuje co najmniej 1% światowej populacji danego gatunku określonego jako ptak wodny
- A4 II, na danym obszarze IBA występuje co najmniej 1% światowej populacji danego gatunku określonego jako ptak morski
- A4 III, na danym obszarze występuje co najmniej 20 000 osobników ptaka określanego jako wodny lub 10 000 osobników gatunku określanego jako morski (niestosowane w USA)
- A4 IV, obszar stanowiący ważną ostoję dla ptaków migrujących
Kryteria z grupy B – wskazujące obszary o znaczeniu europejskim są następujące[4]:
- B1
- B1i - wiadomo lub przypuszcza się, że obszar skupia co najmniej 1% populacji wędrówkowej lub innej rozpoznawalnej populacji ptaków wodno-błotnych
- B1ii - wiadomo lub przypuszcza się, że obszar skupia co najmniej 1% rozpoznawalnej populacji ptaków morskich
- B1iii - wiadomo, lub przypuszcza się, że obszar skupia co najmniej 1% populacji wędrówkowej lub innej rozpoznawalnej populacji gatunków innych niż ptaki wodno-błotne i morskie
- B1iv - ostoja jest obszarem typu „wąskiego gardła wędrówkowego”, gdzie co najmniej 5 000 bocianów (Ciconidae) lub co najmniej 3 000 ptaków szponiastych (Accipitriformes i Falconiformes) lub żurawi (Gruidae) regularnie przelatuje podczas wiosennej lub jesiennej wędrówki
- B2 - gatunki o niekorzystnym statusie ochronnym w Europie
- B3 - gatunki o korzystnym statusie ochronnym, których populacje skupione są w Europie
Kryteria z grupy C – wskazujące obszary ważne na poziomie Unii Europejskiej[4]:
- C1 - gatunki zagrożone w skali globalnej
- C2 - koncentracje gatunków uznanych za zagrożone w Unii Europejskiej
- C3 - kongregacje gatunków migrujących niezagrożonych w Unii Europejskiej
- C4 - duże skupiska ptaków
- C5 - duże skupiska gatunków w miejscach „wąskich gardeł wędrówkowych” („bottleneck sites”)
- C6 - gatunki zagrożone w skali Unii Europejskiej
- C7 - inne kryteria ornitologiczne