Obwód kubański

Obwód kubański (ros. Кубанская область) – jednostka administracyjno-terytorialna Imperium Rosyjskiego, terytorium Kozackiego Wojska Kubańskiego. Istniał w latach 1860–1918. Obwód był mieszany etnicznie, według spisu 1897 zamieszkiwało go 1 918 881 osób, w tym 908 818 (47,4%) Ukraińców i 816 734 (42,6%) Rosjan^[2]. Od 1905 wchodził w skład Namiestnictwa Kaukaskiego.

Obwód kubański

Кубанская область

obwód
Herb
Państwo	Imperium Rosyjskie
Siedziba	Jekaterynodar
Powierzchnia	94 360 km²
Populacja (1897) • liczba ludności	1 918 881[1]
• gęstość	20,3 os./km²
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba oddziałów	7
Położenie na mapie

Historia

Obwód kubański został utworzony 8 lutego 1860 roku w ramach reform administracyjnych przeprowadzanych przez cesarza Aleksandra II^[3]. 19 listopada 1860 Rosyjskie Ministerstwo Wojny powołało do życia oddziały Kozaków kubańskich, które powstały z przekształcenia wojsk Kozaków Wojska Czarnomorskiego^[3]. Ich stolicą uczyniono Jekaterynodar^[3]. Od zachodu granice obwodu ustalało Morze Azowskie, Cieśnina Kerczeńska i skrawek wybrzeża Morza Czarnego^[4]. Od południa obwód graniczył z gubernią czarnomorską i gubernią kutaiską, od wschodu z obwodem terskim, a od północy z Obwodem Wojska Dońskiego^[4]. 30 grudnia 1869 roku wprowadzono nowy podział administracyjny obwodu^[5]. Został podzielony na pięć oddziałów: batałpaszyński, jejski, jekaterynodarski, majkopski i temriucki^[5]. W 1888 roku oddziałów było już osiem, oprócz wymienionych pięciu utworzono jeszcze kaukaski i łabiński, a w późniejszych latach nazwę temriuckiego zmieniono na tamański^[5]. Pod koniec XIX wieku Kozacy byli właścicielami 73,6% areału ziemi w regionie^[6]. Od 1861 do 1901 roku liczba ludności w obwodzie zwiększyła się o ponad milion^[6]. Druga połowa XIX wieku to także dynamiczny rozwój ekonomiczny regionu, czemu sprzyjało utworzenie pierwszych linii kolejowych^[6]. W 1900 roku oddano do użytku linię kolejową z Jekaterinodaru do Stawropola^[6]. Zaczął się także rozwijać przemysł naftowy^[6].

Obwód kubański załamał się w wyniku klęski rosyjskiej w czasie I wojny światowej, a następnie dwóch rewolucji i wojny domowej. W 1917 roku Kozacy utworzyli na tym obszarze Kubańską Republikę Ludową, a w 1918 roku powstała Kubańska Republika Radziecka^[7]. Także w 1918 roku ziemie te weszły w skład Kubańsko-Czarnomorskiej Republiki Radzieckiej, a następnie Północnokaukaskiej Republiki Radzieckiej^[7]. Po wojnie domowej w granicach RFSRR. Obecnie terytoria dawnego obwodu kubańskiego wchodzą w skład: większości Kraju Krasnodarskiego, Adygei, większości Karaczajo-Czerkiesji, południowo-zachodnich krańców Kraju Stawropolskiego i południowej części obwodu rostowskiego^[4].

Demografia

W 1897 roku obwód kubański zamieszkiwało 1 918 881 mieszkańców^[1], z czego 908 818 Ukraińców i 816 734 Rosjan^[2].

Podział narodowościowy mieszkańców obwodu według spisu 1897 w oddziałach według zadeklarowanego języka ojczystego^[8]:

Oddział	Ukraińcy	Rosjanie	Czerkiesi	Karaczajowie	Niemcy	Grecy	Ormianie	Kabardyjczycy	Abchazowie	Nogajowie	Białorusini
Batałpaszyński	27,1%	41,9%	1,8%	12,5%	2,0%	...	...	3,9%	4,8%	2,7%	...
Jejski	73,9%	23,6%	...	...	...	...	...	...	...	...	...
Jekaterynodarski	51,8%	34,2%	8,1%	...	...	1,4%	1,1%	...	...	...	...
Kaukaski	45,8%	51,1%	...	...	1,6%	...	...	...	...	...	...
Łabiński	18,9%	75,2%	...	...	1,9%	...	1,7%	...	...	...	1,3%
Majkopski	31,3%	56,9%	4,9%	...	...	...	...	2,1%	...	...	1,3%
Temriucki	75,2%	17,1%	...	...	...	4,0%	...	...	...	...	...
Cały obwód	47,4%	42,6%	2,0%	1,4%	1,1%	1,0%	...	...	...	...	...

Mapa etnograficzna obwodu kubańskiego według danych spisu 1897

Ludność w miastach obwodu, licząca 113 874 osób, składała się z następujących narodowości (według kryterium językowego):

• Rosjanie – 129 855, Ukraińcy – 72 560, Białorusini – 1311, Polacy – 1300, Niemcy – 1984, Żydzi – 1260, Grecy – 1905, Ormianie – 7578, Persowie – 120^[9].

Liczba mężczyzn w miastach wyniosła 113 874, a liczba kobiet 107 334

Podział według wyznania wyglądał następująco:

• prawosławni – 1 747 319
• staroobrzędowcy i mniejsze odłamy prawosławne – 24 943
• Apostolski Kościół Ormiański – 14 650
• Kościół katolicki obrządku ormiańskiego – 143
• katolicy – 7534
• luteranie – 16 741
• ewangelicy – 834
• baptyści – 76
• mennonici – 1147
• Inne wyznania chrześcijańskie – 14
• Karaimi – 91
• Żydzi – 2105
• muzułmanie – 102 920
• buddyści – 355
• inni – 9
• Razem – 1 918 881^[10].

Na początku XX wieku liczba mieszkańców wynosiła 2 731 100^[11].

Podział administracyjny

Obwód kubański podzielony był początkowo na pięć oddziałów, których liczba w wyniku kolejnych reform administracyjnych i przekształceń wzrosła do siedmiu^[5]. Na początku XX wieku podział administracyjny obwodu kubańskiego wyglądał następująco:

Lp.	Oddział	Centrum	Powierzchnia (wiorst)	Ludność[1][3]
1.	Batałpaszyński	Batałpaszyńska stanica	12 010,0	215 400
2.	Jejski	Humańska stanica	14 568,6	277 300
3.	Jekaterinodarski	Jekaterinodar	6 141,3	245 173
4.	Kaukaski	Kawkazskaja stanica	11 298,9	249 182
5.	Łabiński	Armawir	9 317,9	305 733
6.	Majkopski	Majkop	14 613,6	283 117
7.	Tamański	Sławiańska stanica	13 266,2	342 976

Władze obwodu kubańskiego

Naczelnicy obwodu

Lata urzędowania	Imię i nazwisko	Ranga
1860–1862	Nikołaj Iwanow	Generał major
1862–1863	Nikołaj Jewdokimow	Hrabia, generał lejtnant
1863–1869	Feliks Sumurakow-Elston	Hrabia, generał lejtnant
1869–1873	Michaił Cakni	Generał lejtnant
1873–1882	Nikołaj Karmalin	Generał lejtnant
1882–1884	Siergiej Szeremietiew	Generał lejtnant
29.03.1884 – 21.01.1892	Gieorgij Leonow	Generał lejtnant

Gubernatorzy obwodu

Lata urzędowania	Imię i nazwisko	Ranga
21.02.1892 – 11.11.1904	Jakow Małama	Generał lejtnant
11.11.1904 – 03.02.1908	Dmitrij Odincow	Generał lejtnant
03.02.1908 – 1917	Michaił Babycz	Generał lejtnant

Terytorium obwodu w większości obejmuje utworzony 13 września 1937 Kraj Krasnodarski w składzie RFSRR, a współcześnie Rosji.

Zobacz też

• Kozacy kubańscy
• Kubań

Przypisy

1. Demoscope.ru: Кубанская область. [dostęp 2012-08-08]. (ros.).
2. spis 1897-ludność obwodu -narodowości-łącznie
3. Slava-kubani.ru: Образование Кубанского казачьего войска и Кубанской области. [dostęp 2012-08-08]. (ros.).
4. Kartolog.ru: Кубанская область. [dostęp 2012-08-08]. (ros.).
5. Metalloiskateli-info.ru: Губернии и области Российской Империи: Кубанская область. [dostęp 2012-08-08]. (ros.).
6. Apsheronsk.bozo.ru: История Кубани. [dostęp 2012-08-08]. (ros.).
7. Kubzsk.ru: История представительной власти Кубани. [dostęp 2012-08-08]. (ros.).
8. Spis 1897 Ludność w oddziałach (bez miast)
9. Ludność według narodowości w miastach 1897
10. Demoscope.ru: Распределение населения по вероисповеданиям и регионам: Кубанская область. [dostęp 2012-08-08]. (ros.).
11. Runivers.ru: Кубанская область. [dostęp 2012-08-08]. (ros.).

Encyklopedie internetowe (oblast of the Russian Empire):

• БРЭ: 2118089