Obwód Podhajce Armii Krajowej

Obwód Podhajce ZWZ – AK – terenowa struktura Inspektoratu Brzeżany Armii Krajowej^[1]. Kryptonimy: „Sobieski”, „45”, „Pustułka”, „Pelikan”

Obwód Podhajce Armii Krajowej

Historia
Państwo	Polskie Państwo Podziemne
Sformowanie	1941
Rozformowanie	1944
Dowódcy
Ostatni	kpt. Roman Radnicki „Kemor”
Organizacja
Dyslokacja	Powiat podhajecki
Rodzaj wojsk	Partyzantka
Podległość	Inspektorat Brzeżany AK

Organizacje podziemne na terenie obwodu rozpoczęto organizować w 1941. Pod koniec 1943 obwód dysponował 822 ludźmi. Nie utworzono tu dyspozycyjnych oddziałów bojowych Kedywu.

Organizacja i obsada etatowa obwodu

Dowództwo

• Dowódcy obwodu:

podporucznik zawodowy (NN)

kpt. Marian Kollbek „Czop”, „Wicek”

sierż. Behan

ppor. rez. Władysław Bajdak „Nalot”

kpt. rez. sł. san. Roman Radnicki „Kemor”

• Zastępcy komendanta obwodu:

podchorąży (NN) – 1942

kpr. sł. st. art. Zbigniew Lis „Zosik” – od wiosny 1943^{[uwaga 1]}

• referent WSK – Józefa Dąbrowska „Jadwiga”,
• szef wywiadu – Skórki,
• szef kontrwywiadu – sierż. Władysław Wińczuk,
• szef łączność – sierż. Ludwik Dobrowolski „Szary”.

Kompanie (rejony)

• 1 kompania (krypt. „Pirat”) w Małowodach: kpr. pchor. Leon Zmora „Ster”, „Ordon”,
• 2 kompania (krypt. „Rakieta”) w Panowicach: chor. Paweł Rostkowski „Nałęcz”,
• 3 kompania (krypt. „Kormoran”) w Bekersdorf (Bekerowo): pchor. (lub ppor.) Józef Wojciechowski „Robak”,
• 4 kompania (krypt. „Bocian”) w Podhajcach: por(?). Kołakowski;
• 5 kompania (?) – plut. Wróblewski – obejmowała miejscowości nad Strypą.

W obwodzie działały też samodzielne plutony.

Działalność UPA w obwodzie

Zamachy rozpoczęły się w końcu 1943^[2]. W listopadzie zamordowano proboszcza w Bokowie. W nocy z 15 na 16 stycznia UPA napadła na wieś Markowa. Siekierami, bagnetami i strzałami z broni palnej zamordowano ponad 30 Polaków, w tym proboszcza ks. Mikołaja Ferenca. W lutym ponownie napadnięto na Boków, mordując 40 osób, w tym kobiety i dzieci. 10 (lub 13) lutego UPA uderzyła na Bieniawę. Zabito ponad 25 osób, w tym ks. Władysława Żygla^[2]. W nocy z 19 na 20 lutego uderzono na Sosnów. Mieszkańcy bronili się. Zginęło sześciu Polaków. 22 lutego napadnięto Złotniki i Burkanów. W napadzie uczestniczyło około 100 ludzi. Napastnicy przybyli na saniach ubrani w mundury niemieckie. W Burkanowie zginęło 15 Polaków, a w Złotnikach – 72. Z pogromu uratował się ks. Ignacy Tokarczuk, późniejszy arcybiskup przemyski. Mający swoją siedzibę oddział UPA w Uwsiu, uprowadził z Rosochowaćca 15 mężczyzn. Wszyscy po torturach zostali zamordowani^{[uwaga 2]}. W marcu zamordowano dalszych kilkanaście osób^[2].

Uwagi

1. kpr. Lis działał w Chodaczkowie Wielkim, tam „spalony” musiał wyjechać. W listopadzie 1943 awansowany do stopnia plutonowego, a w lipcu 1944 przedstawiono go do nominacji na podporucznika czasu wojny.
2. Jednego z torturowanych znaleziono żywym z […] zmarł w męczarniach

Przypisy

1. Wnuk 2007 ↓, s. 58.
2. Jerzy Węgierski: Armia Krajowa w okręgach Stanisławów i Tarnopol. s. 211.

Bibliografia

• Jerzy Węgierski: Armia Krajowa w okręgach Stanisławów i Tarnopol. Kraków: Platan, 1996. ISBN 83-85222-85-5. Brak numerów stron w książce
• Rafał Wnuk: Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944-1956 = The atlas of the independence underground in Poland 1944-1956. Warszawa: Lublin: Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2007. ISBN 978-83-60464-45-8.