Loading AI tools
rozprawa autorstwa Zoriana Dołęgi-Chodakowskiego Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
O Sławiańszczyźnie przed chrześcijaństwem – rozprawa autorstwa Zoriana Dołęgi-Chodakowskiego, opublikowana po raz pierwszy w 1818 roku w 5. numerze czasopisma „Ćwiczenia Naukowe”[1].
 Jubileuszowe wydanie rozprawy z komentarzem Stanisława Potrzebowskiego z 2018 roku | |
| Autor | |
|---|---|
| Tematyka | |
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania | |
W drugiej dekadzie XIX wieku Dołęga-Chodakowski, uciekając po dezercji z armii carskiej, zajmował się podróżami. W ich trakcie nawiązał kontakt z Adamem Czartoryskim, który to zdecydował się objąć opieką jego działalność naukową. Z jego polecenia, w celu badania zabytków po dawnych Słowianach, w 1817 roku udał się do Galicji, a konkretnie do Krakowa, gdzie prowadził poszukiwania w archiwach i bibliotekach. Starał się jednocześnie uzyskać dofinansowanie z Uniwersytetu Wileńskiego. W 1818 roku, namówiony przez Czartoryskiego, napisał w Sieniawie nad Sanem[2] rozprawę „O Sławiańszczyźnie przed chrześcijaństwem”, w której podsumował wyniki swoich dociekań[3].
Czas przyszły wyjaśni tę prawdę, że od wczesnego polania nas wodą zaczęły się zmywać wszystkie cechy nas znamionujące, osłabiał w wielu naszych stronach duch niepodległy i kształcąc się na wzór obcy, staliśmy się na koniec sobie samym cudzymi.
Praca Zoriana Dołęgi-Chodakowskiego zaczyna się od refleksji nad wpływem przyjęcia chrześcijaństwa na tożsamość ludów słowiańskich – jego zdaniem, owo wydarzenie uczyniło Słowian „sobie samym cudzymi” przez wzgląd na przerwanie więzi pomiędzy pokoleniami oraz zohydzenie przedchrześcijańskiej kultury i historii[4]. Dodaje do tego fakt wcielenia Słowiańszczyzny do ogólnoeuropejskiej kultury, w której nie było możliwości wytworzenia pełnoprawnej, słowiańskiej formacji kulturowej. Pisząc o słabnącym pod wpływem chrześcijaństwa „duchu niepodległym”, osadza on kwestię przywrócenia dawnych wierzeń i odzyskania własnej tożsamości w kontekście samostanowienia narodów słowiańskich[2][5].
W dalszej części nakreślił on program badań lingwistycznych (ze względu na ponadczasową zdolność języka do przechowywania treści kultury), a także etnograficznych i tych obejmujących herby szlacheckie, w których również zachowane zostały ślady dawnych wierzeń, tradycji i wydarzeń z dziejów Słowiańszczyzny[2][5]. Tekst kończy się apelem o podjęcie badań archeologicznych w celu zabezpieczenia materialnych pozostałości dawnych dziejów[2], a jego główne przesłanie stanowi postulat konieczności powrotu do wiary rodzimej Słowian[6].
Zorian Dołęga-Chodakowski swoją rozprawą podważył istniejące wyobrażenia o korzyściach, jakie miało przynieść przyjęcie chrześcijaństwa w Polsce, a także uczynił się prekursorem późniejszych słowiańskich ruchów[7]. Twierdził, że nowa religia zatarła charakterystyczne cechy Słowian oraz ich dorobek kulturowy, jednak elementy związane z poprzednimi wierzeniami przetrwały w kulturze ludowej i poprzez jej badanie na szeroką skalę możliwe stanie się duchowe odrodzenie narodu[8]. Określił się w niej jako poganin[9], wzywając jednocześnie do powrotu do religii Słowian, tym samym zapisując się w historii jako pierwszy orędownik współczesnego rodzimowierstwa słowiańskiego[10][11]. Jego wpływy były wyraźnie widoczne między innymi na przykładzie terminologii używanej przez Koło Czcicieli Światowida. Cytaty ze Sławiańszczyzny... znalazły się też w jednej z wersji creda Zrzeszenia Rodzimej Wiary[12] oraz w Poszerzonym wyznaniu wiary późniejszej Rodzimej Wiary[13].
Praca Dołęgi-Chodakowskiego stanowiła źródło inspiracji dla wielu poetów doby romantyzmu[10] (szczególnie po powstaniu listopadowym[1]), którzy między innymi dzięki niemu mogli tworzyć nawiązania do rdzennej kultury ludów słowiańskich, przyczyniając się tym samym do wzmożonego zainteresowania ludowością i zaznajomienia polskich elit intelektualnych po raz pierwszy od wieków z koncepcjami mającymi swoje źródło w rodzimej kulturze niechrześcijańskiej. To z kolei przełożyło się na wzrost liczby prac naukowych i popularyzatorskich dotyczących wierzeń Słowian[8]. Wśród osób, które inspirowały się Dołęgą-Chodakowskim, byli między innymi Adam Mickiewicz czy Józef Kraszewski[11], a w epoce Młodej Polski także Stanisław Witkiewicz czy Stanisław Wyspiański[14]. Z inspiracji jego pracą powstały też czasopisma „Haliczanin” oraz „Ziewonia”, wydawane we Lwowie[15].
Sama Sławiańszczyzna... wznawiana była wielokrotnie i cieszy się uznaniem nie tylko w Polsce, ale też na Białorusi, Litwie czy Ukrainie[10].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
