Nüshu
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Nüshu (chiń. 女書; pinyin nǚshū; dosł. „kobiece pismo”) – pismo używane w południowych Chinach (prowincja Hunan), o 400-letniej historii, posługiwały się nim wyłącznie kobiety w okolicach powiatu Jiangyong (江永) w prowincji Hunan. Był to otwarty sylabariusz oparty na miejscowym dialekcie Chéngguān (城关土话), południowej odmianie dialektu xiang (湘 xiāng), którym posługują się Chińczycy zamieszkujący przede wszystkim prowincję Hunan.
![𛆁𛈬](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Nu_shu.svg/61px-Nu_shu.svg.png)
Pula najczęściej występujących znaków składa się z 600–700 logogramów, a wraz z rzadziej używanymi wariantami ich liczba sięga nawet 1,5 tys. Znaki nüshu to w dużej części wydłużone i pochylone formy pisma chińskiego. W przeciwieństwie do niego w nüshu słowa homofoniczne zapisywano jednym znakiem. Część znaków oparta jest na wzorach hafciarskich.
Ostatnia kobieta, która nauczyła się nüshu w tradycyjny sposób – a więc w domu, od krewnych i przyjaciółek – 96-letnia Yang Huanyi – zmarła 20 września 2004 roku. Pismo nüshu przekazywane było w tajemnicy przed mężczyznami i pełniło funkcję użytkową (wymiana listów, pisanie wierszy), ornamentacyjną (w hafcie) i obrzędową (np. wypisywano nim tzw. Księgi Trzeciego Dnia (三朝书, pinyin: sānzhāoshū), które krewne panny młodej przygotowywały jako element wiana). Księgi odczytywane były wyłącznie w żeńskim gronie trzeciego dnia po ślubie przez kobiety z rodziny pana młodego. Zawierały listę cnót i charakterystykę młodej mężatki, były swego rodzaju „listami uwierzytelniającymi”.
Zapisane przez Yang Huanyi listy, wiersze i artykuły w tym języku zostały wydane w 2004 roku w książce opublikowanej przez Uniwersytet Tsinghua w Pekinie. W 2002 roku w Jiangyong powstało muzeum, w którym zgromadzono teksty i obiekty z napisami w nüshu. Od lat 80. istnieje też słownik znaków pisma nüshu, a ostatnio władze powiatu Jiangyong traktują pismo jako atrakcję turystyczną i zachęcają młode kobiety do jego nauki w nowej szkole nüshu.
Przed chińską rewolucją kulturalną palono zwykle pisma w nüshu sporządzone przez zmarłą, aby wysłać je – jako dym – w zaświaty i uradować duszę nieboszczki. W czasie rewolucji tysiące manuskryptów zostały zniszczone przez Czerwoną Gwardię jako "przeżytek feudalizmu" i do dzisiejszych czasów przetrwało ich niewiele. Znany jest przypadek, kiedy kobietę z chustką z wyhaftowanymi znakami nüshu aresztowano w pociągu z podejrzeniem, że to szpieg z zaszyfrowaną instrukcją.
Do zagłady nüshu przyczyniły się także zmiany obyczajowe w Chinach w XX wieku, które zniosły krępowanie stóp i pozwoliły kobietom na aktywność – naukę i pracę poza domem rodzinnym. Odkąd kobiety w Jiangyong mogą się uczyć pisma chińskiego, niegdyś dla nich zakazanego (i nazywanego pismem mężczyzn), tajne pismo straciło rację bytu.
Nieco podobną genezę do nüshu ma japońska hiragana, również współtworzona i używana przez kobiety i nazywana po jap. onnade (女手), czyli „kobiecą ręką”. Miękkie, zaokrąglone linie hiragany wyraźnie odróżniają ją od katakany i kanji.
Świat kobiet posługujących się nüshu opisała w bardzo przystępnej, zbeletryzowanej formie Lisa See, amerykańska autorka chińskiego pochodzenia, w powieści Kwiat Śniegu i sekretny wachlarz (Świat Książki, Warszawa, 2005).