Nitrox

Nitrox – mieszanina tlenu i azotu używana do oddychania w czasie nurkowania, stanowiąca alternatywę dla powietrza.

Rodzaje nitroksu

Formalnie nitrox może być sporządzony w trzech odmianach:

• nitrox hipooksyczny – będący mieszanką uboższą w tlen w stosunku do powietrza (poniżej ok. 21%)
• nitrox normooksyczny – jako techniczna nazwa powietrza z zawartością tlenu ok. 21%
• nitrox hiperoksyczny – o procentowej zawartości tlenu wyższej niż w powietrzu atmosferycznym.

Ponadto w ramach nitroksu hiperoksycznego spotyka się tzw. „nitrox zimny” – o zawartości tlenu do 40% i „nitrox gorący” o zawartości tlenu powyżej 40%.

Stosowanie nitroksu „gorącego” powoduje konieczność użycia sprzętu spełniającego wymagania czystości tlenowej.

W praktyce nurkowej spotyka się wyłącznie nitrox hiperoksyczny. Nitrox normooksyczny jako mieszanina tożsama z powietrzem nie jest traktowany jak mieszanina sztuczna, tym samym zwyczajowo nie jest nazywany nitroksem.

Nitrox hiperoksyczny

Nitrox składa się z tych samych gazów co powietrze, jednak w innych proporcjach: zawiera mniej azotu, a więcej tlenu. Proporcje te dobierane są do konkretnego nurkowania. W zależności od zawartości tlenu mieszaninę oznacza się jako EANXX, gdzie EAN to skrót od angielskich słów enriched air nitrox, a XX to procentowa zawartość tlenu (np. EAN32 zawiera 32% tlenu oraz 68% azotu).

Zwiększenie ilości tlenu w mieszaninie oddechowej powoduje:

• zmniejszenie maksymalnej dozwolonej głębokości nurkowania
• zmniejszenie zmęczenia nurka.

Natomiast zmniejszenie zawartości azotu powoduje:

• zmniejszenie ryzyka wystąpienia choroby dekompresyjnej,
• zmniejszenie ryzyka wystąpienia narkozy azotowej,
• wydłużenie limitów bezdekompresyjnych.

Ze względu na większą zawartość tlenu w mieszaninie występuje zwiększone ryzyko wystąpienia zatrucia tlenem. Dlatego butle zawierające nitrox (a także jakikolwiek gaz inny niż powietrze) muszą być wyraźnie oznaczone, gdyż omyłkowe nurkowanie z wykorzystaniem gazu innego niż uwzględniony w planie nurkowania lub zaprogramowany w komputerze nurkowym stanowi poważne zagrożenie dla życia nurka. Każda butla nurkowa zawierająca nitrox musi zostać oznaczone wartością MOD (ang. Maximum Operating Depth) – maksymalną głębokością operacyjną dozwoloną dla danej mieszaniny wyrażoną w metrach.

Kontrowersje

Niektóre aspekty oddziaływania nitroksu na organizm nurka wzbudzają pewne kontrowersje.

Zmniejszenie narkozy azotowej

Mniejsza ilość wdychanego azotu oznacza zmniejszenie narkozy azotowej. Jednak azot jest zastępowany tlenem, którego działanie jest według tzw. zasady Meyera-Overtona dwukrotnie bardziej narkotyczne od azotu. Brak jednak jednoznacznego rozstrzygnięcia prawdziwości tej zasady w odniesieniu do nurkowania. Brak ten znajduje m.in. odzwierciedlenie w komputerowych planerach dekompresyjnych, które pozwalają użytkownikowi decydować czy tlen ma być traktowany jako narkotyczny.

Pewniejszym sposobem redukcji narkozy azotowej jest użycie trimiksu, w którym azot zastępowany jest helem – znacznie mniej narkotycznym od azotu także według zasady Meyera-Overtona.

Zmniejszenie zmęczenia nurka

Zmniejszanie zmęczenia nurka jest przypisywane większemu nasyceniu organizmu tlenem. Potwierdzają to obserwacje osób nurkujących z użyciem nitroksu. Wątpliwości budzi jednak fakt, że nawet podczas oddychania powietrzem hemoglobina niemal całkowicie nasycona jest tlenem i użycie nitroksu nie zwiększa istotnie ilości tlenu docierającego do komórek.