![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Retablo_mayor.._%2528Catedral_de_Sevilla%2529.jpg/640px-Retablo_mayor.._%2528Catedral_de_Sevilla%2529.jpg&w=640&q=50)
Nastawa ołtarzowa
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Nastawa ołtarzowa (także łac. retabulum) – dekoracja ołtarza we wnętrzu kościoła w formie malowidła, płaskorzeźby lub rzeźby, także nadbudowa umieszczona w tylnej części ołtarza ustawiana bezpośrednio na mensie, łącząca się z nią za pośrednictwem predelii lub na osobnym postumencie za mensą.
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Retablo_mayor.._%28Catedral_de_Sevilla%29.jpg/640px-Retablo_mayor.._%28Catedral_de_Sevilla%29.jpg)
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/K%C3%B6ln_st_aposteln_tryptichon.jpg/640px-K%C3%B6ln_st_aposteln_tryptichon.jpg)
Nastawa pojawiła się w XI wieku jako dekoracja malowana, w formie płaskorzeźby lub rzeźby, ustawiona w tylnej części ołtarza bezpośrednio na mensie lub osobnej podbudowie[1]. W gotyku pojawił się ołtarz szafiasty, gdzie nastawa miała postać płytkiej skrzyni z bocznymi skrzydłami, które po zamknięciu tworzą rodzaj szafy[2]. Ruchome skrzydła pokryte są z obu stron malowidłami lub rzeźbami. Nastawa łączy się z mensą za pośrednictwem predelii. Ponad retabulum znajduje się ozdobne zwieńczenie. Sama nastawa przybiera formę tryptyku, poliptyku lub pentaptyku[1][2]. Kolejne warianty układu skrzydeł poliptyku nazywane są odsłonami, związanymi z momentem roku liturgicznejgo: codzienną, niedzielną i świąteczną[3].
W renesansie pojawiła się nastawa ołtarzowa w postaci wielokondygnacyjnej kompozycji architektonicznej z obrazem lub rzeźbą w polu środkowym[2]. Wykonywano je z drewna, stiuku, marmuru, zdobiono polichromią[1].
Od okresu baroku często jako samodzielnie stojąca, rozbudowana struktura umieszczana za ołtarzem, z bogatą dekoracją rzeźb i zwieńczeniem w formie glorii[1].
Retabulum w rokoku ma lekką ażurową formę, jasną kolorystykę, złocenia, bogatą ornamentykę[2]. W ołtarzach klasycystycznych przeważają formy architektoniczne[2].
- Odsłony późnogotyckiej nastawy ołtarzowej: codzienna, niedzielna, świąteczna
- Poliptyk z Lusiny, Małopolska, 1505-1510, odsłona niedzielna: sceny drogi krzyżowej.
- Poliptyk z Lusiny, Małopolska, 1505-1510, odsłona świąteczna: sceny z życia Marii.