Nabta Playa

Nabta Playa (arab:نبتة) – wyschnięte jezioro na terenie Pustyni Zachodniej w muhafazie Nowa Dolina w południowym Egipcie.

Nabta Playa
(wyschnięte)

Kalendarz słoneczny przeniesiony do muzeum w Asuanie
Położenie
Państwo	Egipt
Lokalizacja	Nowa Dolina
Położenie na mapie Egiptu Nabta Playa (wyschnięte)
22°32′00″N 30°42′00″E
Położenie na mapie Egiptu

Rozmieszczenie głazów tworzących kamienny zegar

Stanowisko archeologiczne

Nabta Playa jest największym w Afryce centrum osadnictwa neolitycznego. Region był zamieszkiwany tylko sezonowo, prawdopodobnie tylko w lecie, gdy lokalne jezioro wypełnione było wodą do wypasu bydła. Na jego krawędzi znajduje się Centrum Ceremonialne ludu pasterzy sprzed 6000 lat. Obszar ten skupia wiele tysięcy punktów osadniczych powstałych od około 10 000 lat p.n.e. do około 3500 lat p.n.e.

Jest to również największe w Afryce pradziejowe centrum sakralne (około 7000–3500 p.n.e.), na które składają się liczne kurhany ofiarne – mające średnice kilkunastu metrów i wysokość 1–1,5 m – rozmieszczone na Górze Ofiarnej – i miejsca ofiarne w Dolinie Ofiar oraz najstarszy na świecie kamienny kalendarz słoneczny (ok. 5500–4500 p.n.e.) służący do oznaczania północy i wschodu słońca w dniu przesilenia letniego (obecnie przeniesiony do muzeum w Asuanie), jest to krąg o średnicy ok. 5 m utworzony z niewielkich głazów^{[uwaga 1]}; pola megalitycznych kilkudziesięciokilogramowych steli rozciągające się na obszarze kilkunastu kilometrów kwadratowych oraz szeregi innych steli skierowanych na ważne układy gwiazd z okresu około 4500–3500 lat p.n.e.

Wiele elementów sakralnych Nabta Playa wskazuje, że właśnie tu rodziła się najwcześniejsza religia starożytnego Egiptu. Wierzenia zamieszkałych tu ludów pochodzenia subsaharyjskiego i śródziemnomorskiego stały się częścią religii w późniejszym faraońskim Egipcie. Pasterze zamieszkujący te rejony opuścili je z powodu suszy ok. 5500 lat temu i udali się do Doliny Nilu.

Nabta Playa składa się z kilku stanowisk archeologicznych, m.in.: Dżabal Nabta (Trawiasta Góra) czy Dżabal Ramlah (Piaszczysta Góra). Prace badawcze od 1973 roku prowadzi Combined Prehistoric Expedition z udziałem polskich archeologów.

Uwagi

1. Choć większość głazów tworzących kamienny krąg spoczywało płasko na piasku, składały się na niego również 4 pary stojących pionowo megalitów. Jedna z nich wyznacza azymut 358° (niemal dokładne odwzorowanie osi północ-południe), a druga 65–70°.

Bibliografia

• Misja Badawcza w Egipcie. Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk. [dostęp 2017-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-21)].
• Nowa interpretacja kręgu kamiennego z Nabta Playa. [w:] Nauka w Polsce [on-line]. PAP, 2010-02-19. [dostęp 2014-07-15].

Kontrola autorytatywna (stanowisko archeologiczne):

• VIAF: 234797742
• SUDOC: 112625843

Encyklopedie internetowe:

• БРЭ: 2243152