Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mundur Wojska Polskiego Królestwa Kongresowego – ubiór żołnierzy polskich w latach 1815–1831.
W myśl Ustawy Konstytucyjnej z listopada 1815 roku wojsko Królestwa Polskiego zachowało „kolor swego munduru, ubiór właściwy i wszystko co się tyczy jego narodowości”.
Umundurowanie gwardii nie różniło się zasadniczo od umundurowania innych oddziałów tego samego rodzaju broni. Na kołnierzach i mankietach żołnierze gwardii naszyte mieli pętlice w formie podwójnych belek. Pętlica oficerów wykonana była ze srebrnej taśmy, szeregowi nosili pętlice białe. Na guzikach mundurów i na tarczy amazonek pod orłem na kaszkiecie, zamiast cyfry pułku, gwardia nosiła wizerunek gorejącego granatu[1]. Do 1818 roku grenadierzy nosili naramienniki żółte, a po zmianie barw – pąsowe. Podobnie zmieniono sukno, którym od spodu podszywano oficerskie epolety.
W czaprakach artylerii gwardii lampas był czarny, aksamitny. Wszystkie trzy bronie gwardii używały czarnej, skórzanej ładownicy[uwaga 1] z żółtą, metalową gwiazdą pośrodku, a grenadierzy dodatkowo – z wizerunkiem granatu w każdym rogu.
Podstawową barwą korpusu piechoty był kolor granatowy i żółty.
Żołnierze piechoty liniowej nosili granatowe kurtki mundurowe z żółtymi wyłogami[uwaga 2], kołnierzem i łapkami rękawów, z białymi guzikami[2]. Na guzikach umieszczano numery pułku. Pułki różniły się kolorem naramienników. Mogły one być żółte, białe, niebieskie lub granatowe[1]. Na naramiennikach wycinano numery dywizji[3]. Te zaś były podłożone pod sukno czerwone lub żółte[2]. Lejbik sukienny, biały, bez pół, miał dziewięć guzików w jeden rząd, kołnierz i żółte łapki przy rękawach, a patki, jak przy kurtkach paradnych. Przy lejbiku noszono zwykle okrągłą, granatową furażerkę bez daszka, z żółtym otokiem i żółtą wypustką. W 1828 roku lejbiki wycofano[1].
Do granatowej kurtki noszono sukienne białe, obcisłe spodnie. W zimie noszono je wraz z długimi do kolan, czarnymi sukiennymi kamaszami, zapinanymi na dwanaście białych wypukłych metalowych guzików[2]. Latem noszono białe, płócienne czechczery, z siedmioma płóciennymi guzikami[4], do dołu do połowy łydek. Na co dzień używano szarych spodni z lampasami i żółtą wypustką, wypuszczając je na wierzch ciżem. W 1826 roku wycofano białe i szare spodnie, wprowadzając w ich miejsce długie spodnie granatowe z żółtą wypustką[5]. Od 1827 roku oficerowie używali letnich, białych czechczer i płaszczy z peleryną. Na służbie nosili zaś półksiężycowaty ryngraf z białym orłem pośrodku. Oficerowie młodsi – ryngraf srebrny, starsi – pozłacany. Przy ubiorze balowym stosowano białe jedwabne pończochy do płytkich czarnych trzewików. Spodnie paradne wykonane były z białego sukna. Wpuszczano je w długie czarne buty o ostrych szpicach i rozdętych cholewach. Wzorcowy but przechowywany był w Belwederze[5].
Biały płaszcz piechoty zapinany był na sześć guzików, w jeden rząd[1]. Posiadał wysoki, zapinany na haftki, żółty kołnierz z białą wypustką. Od 1823 roku wprowadzono płaszcze z sukna szaraczkowego[4]. Ma zimę stosowano białe sukienne rękawice z jednymi palcem.
Nakryciem głowy piechoty był czarny, filcowy kaszkiet[uwaga 3] z białymi kordonami[3]. Z przodu kaszkietu doczepiano orła z koroną i szponami z żółtego metalu stojącego na tarczy amazonek. Na tarczy wybijano numer pułku. W tle głowy orła kokarda biała, włóczkowa, a nad nią pompon kulisty, włóczkowy. Fizylierzy 1 batalionu nosili pompony białe, kompanie fizylierskie drugiego – w górnej części białe, w dolnej granatowe. Woltyżerowie 1 batalionu - żółte, drugiego - żółto-granatowe. Grenadierzy nosili wysoką, czarną kitę włosianą[uwaga 4]. W 1826 roku wprowadzono wysokie kaszkiety[uwaga 5] rezygnując z girland i skrócono chwasty[1]. Kaszkiet często pokrywano czarnym, ceratowym pokrowcem, na którym, przed 1824 rokiem wypisywano żółtą farbą znak kompanii.
Umundurowania dopełniał tornister ze skóry cielęcej, z białymi pasami. Na tornister kładziono wałek płócienny. Od roku 1826 zmieniono pasy do tornistra i zamiast wałka płóciennego noszono futerał na zwinięty płaszcz z czarnej ceraty. Żołnierz występujący bez tornistra rolował płaszcz i nosił go przez pierś lub przytroczony do ładownicy.
Felcech był z białej taśmy u grenadierów z czerwonymi pomponami, z żółtymi u woltyżerów i białymi u fizylierów[1].
Ładownica[uwaga 6] z czarnej lakierowanej skóry ozdobiona była bombą gorejącą[1]. Grenadierzy i woltyżerowie mieli na ładownicach granat o trzech płomieniach, fizylierzy o jednym[4]. Do ładownicy przytroczony był czarny, ceratowy pokrowiec z literami jak na opończach ceratowych na kaszkietach. Lederwerki[uwaga 7] i bandolier do pałasza lub do pochwy bagnetu wykonany był z białej, kredowanej skóry.
Podoficerowie nosili na kurtkach paradnych na kołnierzu i wyłogach rękawów, srebrne galony. Muzykanci i dobosze posiadali kurtki paradne ozdobione białymi włóczkowymi taśmami z żółtym paskiem na kołnierzu, rabatach, rękawach, wyłogach rękawów, na połach i na szwach[5]. Tambormajor, zamiast taśm, miał srebrne galony, a przy każdym guziku, srebrny kutasik[5]
Przy mundurze małym oficerowie piechoty nosili kapelusz z czarnym piórem, a jako codzienne nakrycie głowy służyła furażerka z daszkiem. Frak mundurowy szyto granatowego sukna i ozdabiano żółtymi wyłogami[5].
Pod szlifami umieszczano podszewkę z sukna tego koloru, co naramienniki żołnierzy. Same szlify były z taśmy srebrnej. Surdut granatowy z kołnierzem i żółtymi łapkami rękawów zapinany był na dwanaście wielkich guzików, w dwa rzędy.
Ubiór strzelców pieszych był podobny do ubioru piechoty liniowej. Różnice występowały w barwie. Przy granatowej kurtce paradnej kołnierz, wyłogi na piersiach, rękawach i połach były również granatowe, a wypustki żółte[6]. Naramienniki, w zależności od pułku, były barwy żółtej[uwaga 8] lub granatowej[uwaga 9] z żółtą wypustką. Numer dywizji był odpowiednio czerwony lub żółty. Od 1822 kompania karabinierska 1 psp nosiła literę M z koroną.
Granatowy lejbik strzelca pieszego posiadał żółtą wypustkę na kołnierzu i rękawach[6]. Granatowe spodnie sukienne miały żółtą wypustkę, lederwerki były czarno lakierowane, a kołnierz od płaszcza – granatowy z wypustką żółtą.
Na głowie strzelec pieszy nosił granatową furażerkę z trzema żółtymi wypustkami, a na ładownicy umieszczano numer pułku. Również frak mundurowy miał granatowe wyłogi. Kołnierz i wyłogi rękawów posiadały żółtą wypustką. Szare spodnie codzienne posiadały granatowe lampasy i żółtą wypustką pośrodku[5]. Czaprak był bez żółtego lampasu.
Ułani nosili czapkę ułańską, o wysmuklonym kształcie[7]. W części górnej czapka miała kolor pułkowy[uwaga 10]. Oficerowie na kokardzie przy czapce nosili złocony krzyż kawalerski[8], nad nim kitkę lub pompon; z prawego rogu czapki zwisał długi etyszkiet z chwastami. Granatowa kurtka ułańska[7] miała wyłogi, wypustki i kołnierz barwy pułkowej[8]. Kołnierz na surducie, lejbik i płaszcz miały również barwy pułkowe[7]. Proporczyki przy lancy w części górnej miały kolor pułkowy, u dołu – biały. Ułańskie wąsy mogły być długie.
Strzelcy konni nosili kurtkę szaserską z zielonego sukna. Posiadała ona jeden rząd białych guzików z numerem pułku[9], nie posiadała natomiast wyłogów napierśnych, a jedynie patki na kołnierzu, łapki przy rękawach i wypustki w kolorach pułku[uwaga 11]. Naramienniki z białej blachy wycinanej w łuskę, podszyte suknem w kolorze pułkowym[5]. Saszerskie ciemnozielone spodnie paradne z szerokimi lampasami w kolorze pułkowym, miały u dołu skórzane karwasze dochodzące do kolan[9]. Lederwerek wykonany był z białej skóry.
Mundur codzienny składał się z zielonego lejbika z wypustkami koloru pułkowego na kołnierzu i rękawach oraz naramiennikach z zielonego sukna. Szaraczkowate rajtuzy podszyte były skórą[9][uwaga 12]. Na głowie szaser nosił zieloną furażerkę z trzema kolorowymi wypustkami[5].
Strzelcom konnym przysługiwał też kaszkiet z przytroczonym orłem na tarczy amazonek i numerem pułku. Na ceratowym pokrowcu malowano literę „S" i cyfrę z numerem szwadronu[9]. W niepogodę noszono biały płaszcz[uwaga 13] z kołnierzem z wypustką i kolorowymi patkami, ale bez rozcięcia z tyłu[5]. Płaszcz był na tyle obszerny, że zapewniał osłonę mantelzaka i zadu końskiego. Szary mantelzak zapinano na sześć guzików, ładownica wykonana z czarnej, lakierowanej skóry, z białym orłem, lederwerki białe[5].
Mundury podoficerów, muzykantów i trębaczy wyróżniały się jak w piechocie.
Oficerom przysługiwał kaszkiet, kurtka paradna ze szlifami z metalowej łuski, surdut zielony z kołnierzem z kolorowymi wyłogami rękawów[5][uwaga 14].
Wicemundur[uwaga 15] posiadał długie poły. Do tego noszono obcisłe zielone spodnie. Do butów huzarskich noszono spodnie paradne, jak u żołnierzy, lecz nie obszyte skórą. Do użytku codziennego używano szarych spodni i płaszcza z peleryną. Do munduru małego noszono kapelusz z pióropuszem białym, o piórach opadających, z koniuszkami karmazynowymi, z podpinką rzemienną.
Na co dzień używano furażerki z daszkiem. Na służbę przypinano czarną ładownicę z orłem srebrnym i srebrnym okuciem, na taśmie srebrnej z tarczą, klamrą i przetyczkami. Płaszcz z czarnym rzemiennym temblakiem, przerabianym srebrem.
Korpus wyróżniał się barwą zieloną, z czarnymi dodatkami.
W artylerii pieszej na głowie noszono czarny kaszkiet z pomponem i czerwonymi kordonami. Podpinka była z żółtego materiału, z granatem na guzach. Orzeł z białej blachy nie posiadał tarczy amazonek[10]. Wsparty był na dwóch skrzyżowanych lufach armatnich.
Artylerzysta nosił zieloną kurtka z wyłogami, kołnierzem i czarnymi mankietami rękawów. Wypustki były pąsowe i takie jak na kołnierzu, patki na rękawach. Kurtka zapinana była na żółte guziki metalowe z wyobrażeniem granatu z płomieniem nad dwiema skrzyżowanymi lufami. Naramienniki z pąsowego sukna posiadały wycięte cyfry "1" lub "2"[uwaga 16] z podkładką z żółtego sukna. Lejbik posiadał kolor zielony z czarnym kołnierzem, wypustkami pąsowymi na kołnierzu i rękawach, z guzikami mundurowymi i naramiennikami jak przy kurtce. Lederwerki były białe, a na ładownicy widniał żółty granat metalowy, o trzech płomieniach.
Rakietnicy piesi ubrani byli jak artylerzyści piesi, tylko na naramiennikach mieli żółtą literę "R"[11].
Artylerzyści konni i rakietnicy konni nosili kaszkiety identyczne jak strzelcy konni. Kaszkiet posiadał czerwony kordon z podłużnym pąsowym pomponem, a od 1827 roku z pompon kulisty z białym orłem nad dwiema skrzyżowanymi lufami, z podpinką z metalowych żółtych łusek.
Zielona kurtka artylerzystów konnych posiadała czarne wyłogi, pąsowe wypustki, żółte guziki z wybitym granatem płomienistym i dwoma lufami.
Zielony lejbik sukienny posiadał pąsowe wypustki. Spodnie paradne również zielone z pąsowymi lampasami[12]. Spodnie podszyte były skórą do kolan. Jako strój codzienny używano szarych[uwaga 17]. Szary płaszcz posiadał czarny kołnierz, pąsową wypustkę i pąsową patkę. Żółte szlify podszyte były pąsowym suknem. Na głowie noszono zieloną furażerkę z czarnym otokiem i trzema pąsowymi wypustkami. Felcechy z czerwonymi pomponami[8]. Ładownica posiadała dwie na krzyż ułożone lufy z żółtego metalu. Lederwerki były białe, a czaprak barankowy czarny, z lampasem pąsowym.
Oficerowie korpusu inżynierów nosili mundur zielony. Kurtka z wyłogami, kołnierzem i czarnymi mankietami rękawów. Wypustki były pąsowe, a na rękawach czarna aksamitna łapka. Przysługiwał im też kapelusz, z czarnym pióropuszem<[11][uwaga 18]. Od 1819 roku saperzy nosili pąsowy naramiennik z wyciętą literą "S", podszytą żółtym suknem. Do prac stosowano czarny żelazny kask lub czarny kirys.
W Batalionie Saperów noszono mundur jak w artylerii pieszej, a broń i oporządzenie jak w piechocie liniowej[uwaga 19]. W 1825 zmieniono guziki żółte na białe. Patki rękawów wykonane z czarnego sukna. Do 1819 roku stosowano naramiennik czarny, od 1819 pąsowy z literą "S" podszytą żółtym suknem. Na patrontaszach granat o trzech płomieniach[11].
Żołnierze korpusu pociągów występowali w kaszkiecie z przytroczonym orłem na tarczy amazonek. Nosili szarą kurtkę z niebieskimi wypustkami, naramiennikami i mankietami oraz czerwonymi patkami na kołnierzu, spodnie szare z niebieskimi lampasami lub wypustkami.
W korpusie żandarmerii stosowano kask z czarnej lakierowanej skóry według modelu rosyjskiego z roku 1808. Kask posiadał wysoki grzebień z czarnego włosia i biały orzełek na mosiężnej blasze, z mosiężną podpinką. Żandarm nosił kurtkę błękitna z karmazynowymi wyłogami rękawów, patkami na kołnierzu i wypustkami. Guziki z wyobrażeniem granatu, a na lewym ramieniu białe włóczkowe akselbanty, u oficerów – srebrne.
Spodnie paradne – białe sukienne, ale oficerowie nosili zazwyczaj łosiowe. Do długich butów przybijano ostrogi. Lejbik codzienny, płaszcz oraz surdut oficerski – krojem jak u strzelców konnych. Na głowie noszono błękitną furażerkę z trzema karmazynowymi wypustkami. Mundur dopełniały rękawice z mankietami i czaprak barankowy z błękitnym lampasem.
Generalicja i adiutanci nosili frak ze złotym haftem o specjalnym wzorze. Także akselbanty były złote. Noszono je na prawym ramieniu. Guziki z orłem i wszystkie inne ozdoby były barwy złotej. Wyjątek stanowiły szarfy, felcech i gwiazdki na czapraku. Na złotych szlifach umieszczono cyfry królewskie srebrne, ze srebrną koroną. Czaprak był zazwyczaj biały, z białymi galonami. Mógł też być z czarnego niedźwiedziego futra.
Na mundurze fligel-adiutanta widniał haft srebrny i srebrne szlify. Adiutanci polowi generałów nosili frak granatowy z kołnierzem, łapkami na rękawach oraz wyłogami pół karmazynowymi i białymi wypustkami. Na kołnierzu i rękawach umieszczano srebrne belki. Srebrne akselbanty noszono na prawym ramieniu.
W piechocie adiutanci używali białych spodnie, a w jeździe granatowych z karmazynową wypustką. Do kapelusza noszonego wzdłuż w piechocie doczepiali czarny pióropusz, a w jeździe biały z końcami karmazynowymi.
Szczegółami mundurowymi różnili się także oficerowie sztabu głównego, sztabu kwatermistrzostwa generalnego i innych służb.
Generał Naczelny Administracji miał na kołnierzu haft ciągły w kształcie łańcuszka, „liściami przerabiany” oraz dwie belki z każdego boku kołnierza, takiż sam haft na łapkach rękawów.
Osobny mundur przysługiwał weteranom i inwalidom. Był podobny do ubioru strzelców pieszych, ale kurtka miała barwę niebieską. Zapinana była na dziewięć guzików w jeden rząd, spodnie długie, niebieskie, z wypustką, kaszkiet bez kordonów, pod orłem litera "I" lub "W".
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
