Monaster Cetățuia w Jassach
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Monaster Cetățuia – prawosławny męski klasztor w Jassach, w jurysdykcji archieparchii Jass metropolii Mołdawii i Bukowiny Rumuńskiego Kościoła Prawosławnego.
 Cerkiew monasterska Świętych Piotra i Pawła | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Kościół | |
| Eparchia |
Archieparchia Jass |
| Obiekty sakralne | |
| Cerkiew |
Świętych Piotra i Pawła |
| Fundator | |
| Styl |
mołdawski |
| Data budowy |
1669–1672 |
| Data zamknięcia |
XVIII w. |
| Data reaktywacji |
1911 |
Położenie na mapie okręgu Jassy  | |
Położenie na mapie Rumunii  | |
| 47°07′53,4542″N 27°35′02,5348″E | |
Być może na początku XVII w. na miejscu monasteru istniała starsza cerkiew lub też fortyfikacja. Klasztor był budowany w latach 1669–1672 z fundacji hospodara Jerzego Duki. W 1672, gdy Duca został odsunięty od władzy w Mołdawii, prace przy wznoszeniu obiektu zostały wstrzymane[1]. Mimo to monaster w 1672 został poświęcony przez patriarchę jerozolimskiego Dosyteusza II – monaster był podporządkowany jurysdykcyjnie Patriarchatowi Jerozolimskiego, a dokładniej katedrze Zmartwychwstania Pańskiego w Jerozolimie[2]. W 1675 klasztor nadal był nieukończony, a jego świątynia nie posiadała dekoracji wewnętrznej[1]. Wzniesiony na zalesionym wzgórzu[3] monaster był jednym z obronnych klasztorów wzniesionych przez kolejnych hospodarów mołdawskich, otaczających Jassy. Razem z klasztorem Galata był jednym z dwóch najsilniejszych punktów południowej linii obrony miasta[4]. Pełnił zarazem funkcję jednego z miejsc, do którego mógł wycofać się władca Mołdawii w razie zagrożenia stolicy[3][4], a według niektórych źródeł był połączony tunelem z dworem hospodarskim[3]. W 1682 przy klasztorze otwarta została drukarnia, publikująca książki w języku greckim (Grekami byli również miejscowi mnisi[5]). Mnisi prowadzili również szkoły, a podczas wojen – szpital dla rannych żołnierzy[3].
Sytuacja monasteru stopniowo pogarszała się od początku XVIII w. Klasztor popadł w ruinę po kilku trzęsieniach ziemi i pożarach, a także na skutek niestaranności przełożonych klasztoru. W 1788 podczas wojny turecko-austriackiej był już użytkowany jako spichlerz, a w latach 1788–1792 i 1806–1812 jako szpital polowy. Biskup Melchizedek (Ștefănescu) zapisał, że w 1884 kompleks był już całkowitą ruiną[5].
Monaster został restytuowany i gruntownie odremontowany na początku XX w. z inicjatywy metropolity Mołdawii Pimena[3]. Główną cerkiew monasterską odnowiono w 1930 z inicjatywy Nicolae Iorgi[5]. Po raz drugi remontowano go w latach 1940–1941, a następnie w latach 1964–1971, przywrócono mu wówczas pierwotny wygląd z XVII w.[3]
Główna cerkiew monasteru, pod wezwaniem Świętych Piotra i Pawła, wzorowana jest na świątyni w kompleksie monasteru Trzech Świętych Hierarchów w Jassach, nosi ona również pewne podobieństwa względem cerkwi w monasterze Galata w tym samym mieście. Cerkiew w klasztorze Cetățuia, powtarzając proporcje pierwowzoru, jest mniejsza i nieporównywalnie skromniejsza pod względem zewnętrznej dekoracji[1]. Obiekt wzniesiony został na planie trójkonchowym, podzielony jest na przedsionek, przednawie, nawę i pomieszczenie ołtarzowe z trzema oknami. Przednawie od nawy dzieli rząd kolumn[3]. Freski we wnętrzu cerkwi monasterskiej wykonali mistrzowie pochodzenia arumuńskiego[3], Mihai i Gheorghe Dima przy pomocy miejscowych malarzy o imionach Stefan i Nicolae. Wśród kompozycji na ścianach świątyni jest cykl fresków przedstawiających życie i śmierć Jana Chrzciciela oraz 23 sceny z Akatystu do Matki Bożej[3].
Na dzwonnicy monasteru znajdują się dwa dzwony, odlane w 1669 odpowiednio w Braszowie i w Gdańsku. Inskrypcje na ikonach w cerkwi wykonane są w języku greckim[1].
Cerkiew monasterska jest miejscem pochówku fundatora Jerzego Duki. Szczątki hospodara zostały w 1693 sprowadzone ze Lwowa przez jego syna Konstantyna[1]. W przednawiu świątyni znajdują się również groby Saula, ojca Jerzego Duki, jego syna Jana oraz córki fundatora klasztoru Marii. W przednawiu, po prawej stronie wejścia, znajduje się fresk z wizerunkami członków rodziny Duka: Jerzego, jego małżonki Anastazji, syna Konstantyna, córki Heleny, córki Marii, dziecka, którego imię jest nieczytelne oraz Katarzyny, prawdopodobnie matki małżonki hospodara[1].
W kompleksie monasteru oprócz cerkwi znajduje się pałac przeznaczony dla hospodara (w północnej części założenia), budynki dla strażników i obrońców obronnego klasztoru, a także budynek drukarni[1]. W budynku klasztornym na południe od świątyni znajduje się gotycka sala wsparta na dwóch filarach, przykryta sklepieniem krzyżowo-żebrowym zdobionym motywami roślinnymi. Na dwóch filarach sali widoczny jest motyw splecionego sznura[4]. Z pałacem hospodara sąsiaduje budynek dawnej łaźni tureckiej (według niektórych źródeł budynek ten należy raczej uważać za kuchnię[6]) oraz budowle klasztorne dobudowane w latach 1911–1912[4]. Wszystkie obiekty otacza mur obronny z narożną wieżą oraz bramą-dzwonnicą z 1670. Pierwotnie baszt obronnych było więcej[4].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
