Martyniowate[6] (Martyniaceae) – rodzina roślin należąca do rzędu jasnotowców (Lamiales). Obejmuje 5 rodzajów z około 16[7]–20[8] gatunkami, z czego 10 należy do rodzaju Proboscidea[2]. Rośliny te występują na kontynentach amerykańskich, od centralnej części Stanów Zjednoczonych na północy po Argentynę na południu[7]. Martynia annua rośnie zawleczona i zdziczała w Chinach[8], w południowej Azji[9], Australii[10] i Afryce[11]. Gatunki z tej rodziny rosną w większości na siedliskach ciepłych i suchych. Często zasiedlają też siedliska antropogeniczne – należą tu jednoroczne chwasty upraw[7] i rośliny siedlisk ruderalnych, w tym przydroży[11]. Pędy tych roślin nieprzyjemnie pachną i są lepkie z powodu wydzielin gruczołków (giną na nich drobne owady, ale rośliny nie są mięsożerne)[12].
.jpg)
_Edwards's_Bot._Reg._26._85._1840.jpg) Proboscidea louisianica | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina |
martyniowate | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Martyniaceae Horan. Char. Ess. Fam.: 130. 30 Jun 1847[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Martynia L.[4] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Morfologia
- Pokrój
- Zwykle gruczołowato, lepko owłosione[7][8] rośliny jednoroczne, rzadko krzewy do 3 m wysokości, o łodygach za młodu mięsistych (Holoregmia)[7], i byliny odnawiające się z mięsistych korzeni (Proboscidea altheaefolia) i bulw (Craniolaria annua)[7][8][12]. Rośliny w większości nie przekraczają 1 m wysokości, z wiekiem pokładają się pod ciężarem pędu i wówczas dojrzewają owoce[11].
- Liście
- Naprzeciwległe, czasem tylko w górnej części skrętoległe, zwykle okazałe (choć wielkość ich zależy od dostępności wody[11]), bez przylistków, pojedyncze[8], ogonkowe[5]. Zwykle z blaszką liściową szeroką, z nasadą sercowatą, dłoniasto klapowaną lub zaokrągloną[7]. Na brzegu ząbkowaną lub całobrzegą[2][12].
- Kwiaty
- Zwykle okazałe, obupłciowe, grzbieciste. Zebrane są w szczytowe grona, przeważnie rozpierzchłe, z 1 lub 2 podsadkami, długą szypułą i drobnymi przysadkami. Działki kielicha niewielkie, w liczbie 5, są wolne lub zrosłe w rurkę, czasem (Craniolaria) pochwę. Korona w dole jest rurkowata (u Craniolaria rurka jest równowąska i osiąga do 12 cm długości, poza tym u większości gatunków osiąga 2 do 6 cm[11]), w górze dzwonkowato rozszerzona i 5-łatkowa. Czasem łatki barwy żółtej, czerwonej lub białej są niemal regularne, częściej tworzą dwie wargi. Pręciki są cztery, z czego dwa krótsze (u Martynia dwa pręciki i dwa prątniczki). Zalążnia jest górna, powstaje z dwóch owocolistków, jest jednokomorowa, z 4 lub wieloma zalążkami i u nasady otoczona dyskiem miodnikowym. Szyjka słupka jest cienka, na szczycie rozwidlona (oba spłaszczone końce stulają się po dotknięciu przez zapylającego owada)[7][12].
- Owoce
- Podługowate torebki z przegrodami pełnymi lub częściowymi. Na szczycie z krótszym lub częściej dłuższym, zakrzywionym i rozwidlonym na końcu dzióbkiem (powstającym z drewniejącego słupka[8]). Zewnętrzna warstwa owocu (egzokarp) zwykle jest miękka i odpada odsłaniając włóknistą, drewniejącą i urzeźbioną warstwę wewnętrzną (endokarp)[7]. U Proboscidea i Ibicella owoc zawiera wiele nasion, a u innych rodzajów tylko 4 do 6[7]. Nasiona są czarne i pomarszczone[8], duże (od 3 do 10 mm długości)[2].
Systematyka
Rośliny z rodziny Martyniaceae łączone były tradycyjnie z połapkowatymi w jedną rodzinę Pedaliaceae. Wynikało to z licznych podobieństw morfologicznych. Nie zostało to jednak potwierdzone w innych analizach, w szczególności molekularnych. Podobieństwa uznane zostały za wynik konwergencji w zakresie dotyczącym rozprzestrzeniania diaspor przez zwierzęta oraz przynależności od grupy jasnotowców wywodzącej się od wspólnego przodka[13]. Analizy chloroplastowego DNA opublikowane w 2008 wskazały na to, że taksonem siostrzanym Martyniaceae jest rodzina werbenowatych Verbenaceae. Przemawiać za tym miało także to, że centrum zróżnicowania obu rodzin są suche tereny w Ameryce Południowej[14]. W publikacji z 2011 zakwestionowano jednak pewność co do takiej relacji filogenetycznej[11]. W obrębie rodziny zidentyfikowano dwie grupy siostrzane – jedna obejmuje rodzaj Martynia wraz z północnoamerykańskimi gatunkami z rodzaju Proboscidea, a druga pozostałe taksony z Ameryki Południowej[2].
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)[2]
| jasnotowce |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przypisy
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
