Mangustolisek afrykański

Mangustolisek afrykański^[19], mangusta lisia (Cynictis penicillata) – gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny Herpestinae w obrębie rodziny mangustowatych (Herpestidae).

Mangustolisek afrykański

Cynictis penicillata[1]
(G. Cuvier, 1829)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Podrząd	kotokształtne
Rodzina	mangustowate
Podrodzina	Herpestinae
Rodzaj	Cynictis Ogilby, 1833[2]
Gatunek	mangustolisek afrykański
Synonimy Herpestes penicillatus G. Cuvier, 1829[3] Mangusta levaillantii A. Smith, 1829[4] Cynictis steedmanni Ogilby, 1833[5] Cynictis typicus A. Smith, 1834[6] Cynictis ogilbyii A. Smith, 1834[7] Cynictis lepturus A. Smith, 1839[8] Cynictis penicillata pallidior O. Thomas & Schwann, 1904[9] Cynictis penicillata intensa Schwann, 1906[10] Cynictis penicillata brachyura Roberts, 1924[11] Cynictis bradfieldi cinderella O. Thomas, 1927[12] Cynictis penicillata bechuanae Roberts, 1932[13] Cynictis penicillata kalaharica Roberts, 1932[13] Cynictis penicillata karasensis Roberts, 1938[14] Cynictis penicillata brachyodon Ewer, 1957[15]
Podgatunki
C. p. penicillata (G. Cuvier, 1829) C. p. bradfieldi Roberts, 1924[16] C. p. coombsi Roberts, 1929[17]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[18]
najmniejszej troski
Zasięg występowania

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1829 roku francuski przyrodnik Georges Cuvier, nadając mu nazwę Herpestes penicillatus^[3]. Holotyp pochodził z Przylądka Dobrej Nadziei, w Południowej Afryce^[20]. Jedyny przedstawiciel rodzaju mangustolisek^[19] (Cynictis), który opisał w 1833 roku irlandzki przyrodnik William Ogilby^[2]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

Podgatunek	Oryginalna nazwa	Autor i rok opisu	Miejsce typowe
C. p. bradfieldi	Cynictis penicillata bradfieldi	Roberts, 1924	Quickborn, 96 km na północ od Okahandji, w Damaralandzie, w Namibii[21].
C. p. coombsi	Cynictis penicillata coombsi	Roberts, 1929	Farma Swarthoek, Soutpansberg, północny Transwal[22].

Duża zmienność ubarwienia futra spowodowała, że opisano aż dwanaście podgatunków^[20], które obecnie w większości uznawane są za nieważne^[23][24]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają trzy podgatunki^[24].

Etymologia

• Cynictis: gr. κυων kuōn, κυνος kunos „pies”; ικτις iktis, ικτιδις iktidis „łasica”^[25].
• penicillata: łac. penicillatus „z kępkami jak szczotka”, od łac. penicillus „szczotka”, od zdrobnienia peniculus „szczota”, od penis „ogon”^[26].
• bradfieldi: Rupert Dudley Bradfield (1882–1949), południowoafrykański rolnik, przyrodnik, kolekcjoner^[16][27].
• coombsi: Cecil Henry Coombs (1887–1953), południowoafrykański przedsiębiorca, kolekcjoner^[28].

Zasięg występowania

Mangustolisek afrykański występuje w Afryce Południowej, zamieszkując w zależności od podgatunku^[24]:

• C. penicillata penicillata – Południowa Afryka i Lesotho.
• C. penicillata bradfieldi – południowa Angola, północna Botswana, Namibia i zachodnie Zimbabwe.
• C. penicillata coombsi – południowa Botswana i północno-wschodnia Południowa Afryka.

Morfologia

Jeden z mniejszych przedstawicieli rodziny mangustowatych; długość ciała (bez ogona) 26,5–46 cm, długość ogona 15–29,2 cm, długość tylnej stopy 6,1–7,8 cm, długość ucha 2,4–3,9 cm; masa ciała 715–900 g^[23]. Podgatunki występujące na południu mają sierść żółtą, a na północy szarawą.

Ekologia

Aktywne głównie w ciągu dnia, czasem w nocy. Ukrywają się w norach wykopanych w ziemi lub zajmują opuszczone nory innych zwierząt, często wraz z surykatkami (Suricata suricatta) i afrowiórkami pręgowanymi (Xerus erythropus). Mangustolisek afrykański jest zwierzęciem socjalnym, żyje w stadach złożonych z 8-20 osobników. Żywi się owadami i drobnymi kręgowcami. Jego siedliskiem są otwarte obszary półpustynne i tereny trawiaste.

Przypisy

1. Cynictis penicillata, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
2. Ogilby 1833 ↓, s. 48.
3. G. Cuvier: Le règne animal distribué d’après son organisation, pour servir de base à l’histoire naturelle des animaux et d’introduction à l’anatomie comparée. Wyd. Nouvelle édition rev. et aug. T. 1. Paris: Chez Déterville, 1829, s. 158. (fr.).
4. A. Smith. Contributions to the natural history of South Africa, &c. „Zoological Journal”. 4 (16), s. 437, 1829. (ang.).
5. Ogilby 1833 ↓, s. 49.
6. Smith 1834 ↓, s. 116.
7. Smith 1834 ↓, s. 117.
8. A. Smith: Illustrations of the zoology of South Africa, consisting chiefly of figures and descriptions of the objects of natural history collected during an expedition into the interior of South Africa, in the years 1834, 1835, and 1836; fitted out by "The Cape of Good Hope association for exploring Central Africa": together with a summary of African zoology, and an inquiry into the geographical ranges of species in that quarter of the globe. Cz. 12. London: Smith, Elder and Co., 1838, s. rys. 17 i tekst. (ang.).
9. O. Thomas & H. Schwann. [On a collection of mammals from Namaqualaud presented to the British Muséum by Mr. 0. D. Rudd]. „Abstracts of the Proceedings of the Zoological Society of London”. 2, s. 5, 1904. (ang.).
10. H. Schwann. A list of the mammals obtained by Messrs. R. B. Woosnam and R. E. Dent in Bechuanaland. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1906 (1–2), s. 104, 1906. (ang.).
11. Roberts 1924 ↓, s. 68.
12. O. Thomas. On mammals from the Gobabis district, Eastern Damaraland, South-West Africa, obtained during Captain Shortridge's fourth Percy Sladen and Kaffrarian Museum Expedition. With field-notes by the collector. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1927 (2), s. 375, 1927. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1927.tb02267.x. (ang.).
13. A. Roberts. Preliminary description of fifty-seven new forms of South African mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 15 (1), s. 4, 1932. (ang.).
14. A. Roberts. Descriptions of new forms of mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 19 (2), s. 235, 1938. (ang.).
15. R.F. Ewer. Some fossil carnivores from the Makapansgat Valley. „Palaeontologia africana”. 4, s. 57, 1957. (ang.).
16. Roberts 1924 ↓, s. 69.
17. A. Roberts. New forms of African mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 13, s. 90, 1929. (ang.).
18. E. Do LinhE.D.L. San E. Do LinhE.D.L., P. Cavallini & P.P.C.& P. Taylor P. Cavallini & P.P.C.& P., Cynictis penicillata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2021-3 [dostęp 2022-04-23] (ang.).
19. W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.). Brak numerów stron w książce
20. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Cynictis penicillata. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2019-10-01].
21. Zijlstra ↓, s. N#42388.
22. Zijlstra ↓, s. N#42390.
23. J.S. Gilchrist, A.P. Jennings, G. Veron, P. Cavallini (koordynator): Family Herpestidae (Mongooses). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 315. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
24. C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 414. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
25. T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 209, 1904. (ang.).
26. The Key to Scientific Names ↓, penicillata [dostęp 2022-04-22].
27. The Key to Scientific Names ↓, bradfieldi [dostęp 2022-04-22].
28. The Key to Scientific Names ↓, coombsi [dostęp 2022-04-22].

Bibliografia

• W. Ogilby. Characters of a New Genus of Carnivorous Mammalia, from the collection of Mr. Steedman. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1, s. 48–49, 1833. (ang.).
• A. Smith. African Zoology. „South African quarterly journal”. 2 (1), s. 113–128, 1834. (ang.).
• A. Roberts. Some additions to the list of South African mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 10 (2), s. 59–76, 1924. (ang.).
• Light, J: Cynictis penicillata. (On-line), Animal Diversity Web, 1999. [dostęp 2007-12-31]. (ang.).
• D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Cynictis penicillata. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2019-10-01].
• Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 151. ISBN 83-01-14344-4.
• J.S. Zijlstra: Home. Hesperomys project. [dostęp 2022-04-22]. (ang.).
• The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

Encyklopedie internetowe (takson):

• Britannica: animal/yellow-mongoose

Identyfikatory zewnętrzne:

• EoL: 326843
• GBIF: 2434174
• identyfikator iNaturalist: 41911
• ITIS: 621887
• NCBI: 41010
• identyfikator taksonu Fossilworks: 232162
• CoL: 339DJ