Makronisos

Makronisos (gr. Μακρόνισος) – grecka wyspa na Morzu Egejskim położona niedaleko wybrzeży Attyki, naprzeciw miasta i portu Lawrio. W starożytności wyspa nazywała się Helene. Makronisos jest najbardziej na Zachód wysuniętą wyspą archipelagu Cyklad. Obecnie wyspa pozostaje niezamieszkana. Istnieje jeszcze kilka greckich wysp i wysepek o tej nazwie.

Makronisos

Μακρόνισος

Kontynent	Europa
Państwo	Grecja
Akwen	Morze Egejskie
Powierzchnia	20 km²
Najwyższy punkt	281 m n.p.m.
Populacja  • liczba ludności	0
Położenie na mapie Grecji Makronisos
37°42′N 24°07′E

Makronisos Keas na mapie Grecji

Zdjęcie, obrazujące położenie Makronisos, pomiędzy wyspą Kea a miastem Lawrio w Attyce

Leży w administracji zdecentralizowanej Wyspy Egejskie, w regionie Wyspy Egejskie Południowe, w jednostce regionalnej Kiea-Kitnos, w gminie Kiea.

Historia

• Ślady osadnictwa sięgają 4 tys. lat p.n.e.
• W średniowieczu, zwłaszcza w XII w. chętnie użytkowana przez piratów.
• W okresie wojen bałkańskich istniały tu obozy dla jeńców tureckich.
• W 1916 roku w cieśninie pomiędzy Makronisos a sąsiednią wyspą Keos zatonął brytyjski statek szpitalny HMHS Britannic, bliźniaczy okręt RMS Titanic.
• Od 1923 r. przyjmowano tu na kwarantannę greckich uchodźców z Azji mniejszej. Wobec szczupłości środków i podobnie jak w innych obozach tego okresu znaczna część uchodźców umierała tu wskutek wcześniejszego wycieńczenia i wskutek chorób^[1].
• W okresach 1947-1950 i 1967-74 funkcjonowały więzienia i obozy koncentracyjne dla więźniów politycznych.

Wyspa jako miejsce zesłań i kaźni

Od maja 1947^[2] działał tu pierwszy obóz, początkowo dla internowanych, następnie koncentracyjny. W związku z wojną domową więziono tu łącznie 1100 oficerów i 27 tys. wojskowych niższych stopni – kombatantów ruchu oporu ELAS, partyzantów DSE i także podejrzewanych o nielojalność wobec monarchii żołnierzy wojsk królewskich^[3]. Prócz nich więziono 30 tys. osób cywilnych^[4], w tym kobiety i dzieci – obywateli niewygodnych władzy i w następstwie decyzjami administracyjnymi uznawanych za komunistów. Według niektórych źródeł kobiety gwałcono^[5]. W 1949 r. powołano Organizację Zakładów Przystosowawczych Markronisos (gr.: Οργανισμός Αναμορφωτηρίων Μακρονήσου), popełniającą zbrodnie programowo^[6]. Gdy w jednym z obozów wybuchł bunt uwięzionych tu „za postawę” żołnierzy królewskich^[7], w odwecie zamordowano ponad 300 więźniów^[8].

W okresie junty czarnych pułkowników, część obozów uruchomiono ponownie.

Geografia

• Położenie: 37°42′N 24°7′E
• Powierzchnia: 20 km²
• Najwyższy punkt wyspy: 281 m n.p.m.

Makronissos, z pozostałościami jej więzień, dobrze widoczna jest na kilka minut przed lądowaniem samolotów pasażerskich zmierzających z Polski do Aten.

Przypisy

1. Fotografia wskazująca stan owej stacji kwarantanny.
2. Grecki film dokumentalny Το κολαστήριο της Μακρονήσου – Piekło Makronisos.
3. internetowa informacja o obozach Makronisos. www2.egeonet.gr. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-06-06)]. wydana przez Fundację Wielkiego Hellenizmu (Iδρυμα Μείζονος Ελληνισμού), prowadzącą jedno z głównych, greckich przedsięwzięć wychowawczych, o profilu historycznym i formie m.in. stacjonarnej placówki multimedialnej.
4. Internetowa informacja o Makronisos, wydana przez Fundację Wielkiego Hellenizmu.
5. Gwałty, źródło: wspomnienia świadków, przytoczone w filmie „Piekło Makronisos”.
6. Fragment historii wyspy Makronisos, zamieszczonej na stronie gminy Keos: „...Οι δοκιμασίες πολλές και κυρίως αυτή ως δίψας. Όταν δεν μπορούσε να φτάσει το καΐκι που μετέφερε νερό, τους έδιναν αλμυρό ... ατομικοί και ομαδικοί βασανισμοί βρίσκονταν στο καθημερινό πρόγραμμα με σκοπό να σκύψουν το κεφάλι, να καμφθεί το ηθικό Όσοι υπέγραφαν, για να αποδείξουν την ανάνηψή τους, τους έβαζαν πέτρες στα χέρια και τους διέταζαν να λιθοβολήσουν τους αμετανόητους. – Wywoływano cierpienia, w tym pragnienie. Gdy nie docierał statek ze słodką wodą (więźniom) podawano słonego dorsza. Indywidualne i zbiorowe tortury znajdowały się w codziennym programie. Tym, którzy podpisali (deklarację lojalności wobec króla), aby udowadniali swą przemianę, wkładano w dłonie kamienie i rozkazywano kamienowanie więźniów nie podejmujących współpracy (dosłownie: nieżałujących)...”.
7. Według „Historii Współczesnej Grecji 1941-1974” autorstwa S.N.Grigoriadisa, skazywanie na ciężkie więzienie lub śmierć „Za postawę”, było oficjalną formułą w wielu procesach przed sądami wojskowymi, poczynając od października 1946, tj. niezwłocznie po powrocie do Grecji króla.
8. Liczba ponad 300 zamordowanych w dniach 29 lutego i 1 marca 1948, wskazywana jest przez źródła lewicy. Broszura o Makronisos, wyd. Fundacji (i muzeum) Wielkiego Hellenizmu ogólnie wymienia „setki torturowanych, zamordowanych” w tych dwóch dniach. Raporty oficjalnie wymieniały 19 ofiar tłumienia buntu.

Bibliografia

• Evaggelos Kakavogiannis – Μακρόνησος, w pracy zbiorowej pod kierunkiem Andreasa Vlachopoulosa – Archeologia, Wyspy Morza Egejskiego (Αρχαιολογία-νησιά του Αιγαίου) wyd. Μέλισσα, Αteny 2005, s. 212–213
• Polimeris Voglis, Stratis Mpournazos, «Obóz Koncentracyjny Makronissos 1947-1950. Przemoc i propaganda” (Στρατόπεδο Μακρονήσου, 1947-1950. Βία και προπαγάνδα»), w tomie pod redakcją Christosa Chatzijosifa, Historia Grecji XX-wieku, Ateny, wyd. Βιβλιόραμα, tom Δ2, 2009, s. 51–81