Lista krążowników liniowych
lista w projekcie Wikimedia / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Lista krążowników liniowych?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
W pierwszej połowie XX wieku wiele krajów zbudowało lub planowało budowę krążowników liniowych: dużych jednostek floty cechujących się dużą prędkością maksymalną, ale opancerzeniem słabszym w porównaniu do pancerników z generacji drednotów. Pierwsze krążowniki liniowe (typu Invincible) powstały na skutek działań brytyjskiego Pierwszego Lorda Morskiego Johna Fishera i pojawiły się w 1908, dwa lata po rewolucyjnym pancerniku HMS „Dreadnought”[1]. W tym samym roku Niemcy odpowiedziały własnym krążownikiem SMS „Von der Tann”[2]. W ciągu kolejnej dekady Wielka Brytania i Niemcy zbudowały odpowiednio kolejnych dwanaście i sześć krążowników liniowych[3]. Inne marynarki dołączyły do nich: HMAS „Australia” weszła do służby w Royal Australian Navy w 1913[4], Japonia zbudowała cztery jednostki typu Kongō w latach 1911–1915[5], a w drugiej połowie 1912 Rosja położyła stępki czterech jednostek typu Izmaił, które jednak nie zostały nigdy ukończone[6]. Dwa inne kraje rozważały wprowadzenie do służby krążowników liniowych, ale nie zakończyły tego procesu: Francja rozważała kilka projektów studyjnych w 1913 i 1914[7], a Stany Zjednoczone zamówiły sześć jednostek typu Lexington w 1916, których budowa w tej formie nie została nigdy zakończona[8].
Brytyjskie i niemieckie krążowniki liniowe były używane bardzo intensywnie w czasie I wojny światowej (1914-1918), uczestniczyły między innymi w bitwach koło Helgolandu i na Dogger Bank oraz największej – bitwie jutlandzkiej (31 maja – 1 czerwca 1916), w czasie której jeden niemiecki i trzy brytyjskie krążowniki liniowe zostały zatopione[9]. Japońskie krążowniki liniowe nie brały udziału w walkach, ponieważ niemiecka obecność morska na Pacyfiku została zniszczona przez Wielką Brytanię w pierwszych miesiącach konfliktu. Wielka Brytania i Niemcy próbowały zbudować dodatkowe krążowniki liniowe w czasie wojny – odpowiednio jednostki typu Admiral oraz Mackensen i Ersatz Yorck – ale zmiana priorytetów na korzyść mniejszych jednostek spowodowała, że żaden nowy krążownik nie został ukończony[10]. Wraz z końcem wojny niemiecka Hochseeflotte została internowana, a następnie jej jednostki zostały samozatopione w Scapa Flow[11].
Zaraz po I wojnie światowej Wielka Brytania, Japonia i Stany Zjednoczone rozważały budowę nowych krążowników liniowych – odpowiednio jednostki typu G3, Amagi i ulepszoną wersję Lexington. Mając nadzieję uniknąć kolejnego rujnującego państwa wyścigu zbrojeń, te trzy państwa, wraz z Francją i Włochami, podpisały traktat waszyngtoński w 1922. Wprowadzał on moratorium na budowę nowych jednostek. Klauzule w traktacie dawały jednak Wielkiej Brytanii, Japonii i USA szansę przebudowy kilku ich krążowników liniowych na lotniskowce[12][13][14]. Jedynie kilka krążowników liniowych przetrwało ograniczenia sił. W latach 30. XX wieku kilka marynarek rozważało budowę nowych jednostek określanych jako „zabójcy krążowników” (ang. cruiser killer), wśród nich były Niemcy z jednostkami typu O, Holendrzy z projektem 1047 oraz ZSRR z projektem 69 (Kronsztad). Wybuch II wojny światowej we wrześniu 1939 wstrzymał jednak wszystkie te projekty[15].
W czasie wojny ocalałe krążowniki liniowe brały często udział w akcjach i wiele z nich zostało zatopionych. Cztery japońskie krążowniki typu Kongō zostały przebudowane na szybkie krążowniki w latach 30. XX wieku, ale wszystkie zostały zatopione w czasie konfliktu[16]. Z trzech brytyjskich krążowników liniowych znajdujących się w służbie HMS „Hood” i HMS „Repulse” zostały zatopione, ale HMS „Renown” przetrwał wojnę[17][18]. Jedynym innym ocalałym krążownikiem liniowym po zakończeniu II wojny światowej był ex-niemiecki SMS „Goeben”, który został przekazany Turcji w czasie I wojny światowej i przemianowano go na „Yavuz Sultan Selim”[19].
Zaproponowano także kilka nowych typów jednostek, w tym amerykański typ Alaska oraz japoński projekt B-65. Jednostki typu Alaska były oficjalnie klasyfikowane jako „wielkie krążowniki”, ale wielu historyków morskich określa je mianem krążowników liniowych. Jedynie dwie amerykańskie jednostki zostały zbudowane przed końcem wojny[20]. W realiach powojennego ograniczania sił „Renown” i dwie jednostki typu Alaska zostały wycofane ze służby, a później zezłomowane[18][21]. „Yavuz Sultan Selim” – ostatni ocalały krążownik liniowy na świecie – dotrwał do początku lat 70. XX wieku, gdy został także wysłany do stoczni złomowej[19]. Jedynie ZSRR rozważało budowę nowych krążowników liniowych po II wojnie światowej. Stępki trzech jednostek projektu 82 (Stalingrad), popieranych silnie przez Stalina, zostały położone na początku lat 50. XX wieku, ale ich budowa została przerwana po śmierci dyktatora w 1953[22].