Loading AI tools
Czołg podstawowy drugiej generacji Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Leopard 1 (lub Leopard) – niemiecki typ czołgu podstawowego drugiej generacji[4], opracowany w latach 60. XX wieku dla Bundeswehry jako następca amerykańskich czołgów Patton. Czołgi weszły do służby w roku 1965.
Dane podstawowe | |
Państwo | |
---|---|
Producent |
Krauss-Maffei Wegmann (główny) |
Typ pojazdu | |
Trakcja |
gąsienicowa |
Załoga |
4 |
Historia | |
Prototypy |
1961-1962[1] |
Produkcja |
1965-1979[2] |
Dane techniczne | |
Silnik |
1 silnik wysokoprężny widlasty, 10-cylindrowy MTU MB 838 Ca-M 500 o mocy 830 KM (611 kW) przy obrotach 2200 obr./min.[3] |
Transmisja |
mechaniczna |
Poj. zb. paliwa |
1010 l[1] |
Długość |
6,94 m (kadłuba)[3] 9,54 m (całkowita)[3] |
Szerokość |
3,25 m[3] |
Wysokość |
2,62 m[3] |
Prześwit |
450 mm[3] |
Masa |
38 t (własna)[1] 40 t (bojowa)[1] |
Nacisk jedn. | |
Osiągi | |
Prędkość |
65 km/h (po drodze)[3] 40 km/h (w terenie)[3] 25 km/h (bieg wsteczny)[1] |
Zasięg pojazdu |
600 km (po drodze)[1] |
Pokonywanie przeszkód | |
Brody (głęb.) |
2,25 m (bez przygotowania)[1] 4,00 m (po dnie)[3] |
Rowy (szer.) |
3 m[3] |
Ściany (wys.) |
1,15 m[3] |
Kąt podjazdu |
60%[3] |
Przechył boczny |
30%[3] |
Dane operacyjne | |
Uzbrojenie | |
1 półautomatyczna armata czołgowa L7 A3 kal. 105 mm (zapas amunicji 60 szt.)[1]
2 karabiny maszynowe MG3 kal. 7,62 mm (zapas amunicji – 3500 szt.)[1] | |
Wyposażenie | |
system ochrony NBC, ogrzewanie, instalacja przeciwpożarowa, telefon zewnętrzny, wyrzutnie granatów dymnych[1] | |
Użytkownicy | |
Aktualni – kolor niebieski Użytkownicy tylko wersji specjalistycznych – kolor jasnoniebieski Byli – kolor czerwony | |
Rzuty | |
Ze względu na udaną konstrukcję został zakupiony i przyjęty na wyposażenie wielu armii na świecie. Ponadto czołgi poddano wielu modernizacjom, dzięki czemu pozostaje w niektórych państwach w służbie do dnia dzisiejszego.
W roku 1955 została utworzona Bundeswehra, a wyposażeniem jej wojsk pancernych stały się amerykańskie czołgi podstawowe pierwszej generacji M47 i M48 Patton. W 23 listopada 1956 roku dowództwo niemieckiej armii ogłosiło ogólne założenia czołgu nowej generacji, który miał zastąpić dotąd używane pojazdy. Wymagania szczegółowo sprecyzowano w roku kolejnym. Określone założenia były następujące[1]:
W czerwcu 1957 roku podpisano porozumienie o wspólnej budowie „czołgu nowej generacji” pomiędzy rządem RFN i Francji. Przewidywano budowę jednego prototypu francuskiego oznaczonego jako AMX-30 i czterech niemieckich. Do projektu w roku 1958 dołączyły także Włochy. Niemcy utworzyły dwa zespoły A i B odpowiedzialne za opracowanie prototypów. W zespole A znajdowały się firmy: Porsche, MaK, Luther & Jung, natomiast w zespole B – Ruhrstahl oraz Rheinstahl-Hanomag & Hensel. Za wykonanie wieży odpowiedzialne były zakłady Rheinmetall oraz Wegmann & Co. Pierwsze makiety drewniane były gotowe w roku 1959, a prototypy zostały zaprezentowane w roku 1961. Prace nad prototypem B2 opracowanym przez grupę B przerwano w roku 1962 z powodów finansowych, pracę kontynuowano natomiast nad prototypem grupy A[1].
Pierwsze testy polowe prototypu A2 przeprowadzono jesienią 1962 roku, a w okresie od 16 września do 5 października na poligonach we Francji przeprowadzono próby porównawcze pomiędzy niemieckim prototypem A2 oraz francuskim AMX-30. Czołg niemiecki znacznie przewyższał francuski. Pomimo wyższej masy posiadał większe przyspieszenie oraz prędkość maksymalną. W roku 1965 Francja oficjalnie zrezygnowała ze współpracy z RFN i oba projekty rozwijane były osobno[1].
Dalsze testy polowe czołgu A2 trwały do marca 1963 roku, a latem tego samego roku zamówiono próbną serię 50 czołgów. 1 października 1963 roku czołgowi A2 nadano nazwę Leopard. W kolejnych latach czołg poddano kolejnym testom, eliminując usterki. Ogólnie w wyniku testów wprowadzono 170 modyfikacji i w roku 1965 podjęto produkcję seryjną[1].
Głównym producentem czołgów Leopard zostały zakłady Krauss-Maffei AG (od 1999 Krauss-Maffei Wegmann AG). Pierwszy seryjny czołg opuścił fabrykę 9 września 1965 roku. Czołgi z pierwszych czterech serii produkcyjnych różniły się od siebie bardzo niewiele i oznaczano je wszystkie jako Leopard. Po zakończeniu czwartej serii produkcyjnej wyprodukowane czołgi poddano modernizacji i oznaczono jako Leopard A1. Kolejne modernizacje oznaczano jako A2, A3, A4 i A5[1].
Czołg Leopard 1 znalazł się nie tylko na wyposażeniu Niemiec, ale trafił do wielu państw na świecie. Niektóre z wyeksportowanych czołgów dostosowano do potrzeb odbiorców tworząc kolejne warianty[1].
Po wprowadzeniu na wyposażenie Armii Radzieckiej czołgów T-62 rozpoczęto w Niemczech i USA prace nad czołgiem nowej generacji, który przewyższałby możliwościami czołgi radzieckie. Wynikiem tych prac jest czołg Leopard 2, następca czołgu Leopard 1[4].
Leopard 1 jest czołgiem zbudowanym w układzie klasycznym z obrotową wieżą. Kadłub wykonano ze spawanych płyt pancernych i podzielono na trzy podstawowe przedziały: z przodu przedział kierowania, w części środkowej przedział bojowy, a w tylnej przedział silnikowy. Kierowca siedział z prawej strony i dysponował trzema peryskopami obserwacyjnymi w tym jeden z nich przystosowany był do mocowania urządzenia noktowizyjnego co umożliwiało jazdę w nocy[1].
Pośrodku kadłuba umieszczono odlewaną obrotową wieżę. W niej znajdowały się stanowiska celowniczego, ładowniczego oraz dowódcy czołgu. Celowniczy dysponował dwoma peryskopami, zaś dowódca aż ośmioma[1].
Podstawowym uzbrojeniem czołgu jest armata półautomatyczna L7 A3 kal. 105 mm z 38 bruzdami prawoskrętnymi. W pierwotnej wersji działo Leoparda nie było stabilizowane. Stabilizację wprowadzono dopiero w wariantach zmodernizowanych. Z armaty można strzelać wszelaką amunicją kal. 105 mm produkowaną w USA, Wielkiej Brytanii oraz RFN. Zapas amunicji do armaty wynosił 60 nabojów, z czego 57 umieszczonych było w kadłubie, pozostałe 3 zaś w wieży. Z armatą sprzężony był karabin maszynowy MG 3 kal. 7,62 mm. Jako broń przeciwlotnicza służył drugi karabin maszynowy MG 3, obsługiwany przez ładowniczego. Ponadto z obu strono wieży umieszczono odpalane elektrycznie wyrzutnie granatów dymnych[1].
Napęd czołgu stanowił silnik wysokoprężny, widlasty, 10-cylindrowy MTU MB 838 Ca-M 500 o mocy 830 KM (611 kW) przy obrotach 2200 obr./min. Połączono go ze skrzynią biegów oraz układem chłodzenia w jeden moduł o masie 4600 kg[3], który w warunkach polowych można wymienić w 20-30 minut[3]. W czołgu zastosowano skrzynię biegów Zahnradfabrik ZF 4 HP 250 z czterema biegami do przodu oraz dwoma do tyłu. Do rozruchu silnika głównego w przypadku temperatury zewnętrznej poniżej 18 °C używany jest specjalny agregat rozruchowy napędzany silnikiem spalinowym o mocy 15 KM. Instalacja elektryczna zasilana jest z ośmiu akumulatorów Bosch o napięciu 12 V i pojemności 200 Ah[1]. Czołg posiada specjalny układ wydechowy (producent F. Boysen GmbH), w którym zastosowano rozwiązanie schładzania spalin wydechowych pojazdu. Przed wydostaniem się na zewnątrz spaliny, w specjalnych komorach mieszają się z powietrzem używanym do chłodzenia silnika i w ten sposób obniża się ich temperatura. Takie rozwiązanie powoduje zmniejszenie sylwetki termicznej czołgu[3].
W przedziale napędowym umieszczono automatyczny układ przeciwpożarowy wyprodukowany przez firmę Deugra GmbH. Składa się on z czterech butli ze środkiem gaśniczym. W wypadku pożaru termoczułe czujniki uruchamiają system[3].
Układ jezdny czołgu składał się z czternastu kół jezdnych z gumowymi bandażami. Od strony górnej gąsienica prowadzona jest przez kółka podtrzymujące. Koła napędowe umieszczono z przodu, zaś napinające z tyłu. Gąsienice składają się z 82 ogniw i wykonane są ze stali manganowej[1].
Na tylnej płycie kadłuba umieszczono zasobniki na narzędzia oraz telefon zewnętrzny do rozmów żołnierzy znajdujących się poza czołgiem z jego załogą[1].
Czołg Leopard 1 został przystosowany do pokonywania przeszkód wodnych. W tym celu kadłub został specjalistycznie uszczelniony, zastosowano specjalne zawory oraz otwierane kanały w przegrodzie pomiędzy przedziałem bojowym i napędowym, co umożliwia dostarczenie powietrza do silnika. Bez przygotowania czołg jest zdolny pokonać bród o głębokości do 2,25 m. Przy przeszkodach o większej głębokości wymagane jest zastosowanie dodatkowej rury montowanej do włazu dowódcy. Doprowadza ona powietrze do przedziału bojowego, skąd przedostaje się ono do pozostałych przedziałów. Takie rozwiązanie umożliwia pokonywanie po dnie przeszkód wodnych o głębokości do 4 m. Przygotowanie pojazdu do takiej operacji trwa około 10 minut. Rury doprowadzające powietrze ze względu na duże wymiary przewożone są specjalnie przystosowanymi, pływającymi transporterami opancerzonymi M113. Jeden taki transporter jest zdolny do przewiezienia sześciu zestawów[3].
Pierwszym bojowym zastosowaniem czołgów Leopard 1 były walki w Bośni w roku 1994 pomiędzy stacjonującym tam w ramach misji UNPROFOR duńskimi żołnierzami a bośniackimi Serbami. W ramach tego kontyngentu w Bośni stacjonowało 10 duńskich czołgów Leopard 1A5[5].
Wieczorem 29 kwietnia 1994 roku szwedzki punkt obserwacyjny Tango 2 został zaatakowany przez serbskie wojska. Na pomoc Szwedom wysłano duński oddział złożony z kilku czołgów Leopard[5].
W drodze kolumna czołgów została ostrzelana, przeciwnikiem czołgów Leopard były m.in. działa przeciwpancerne oraz kilka czołgów T-55. Po trwających ok. 2 godziny walkach wojska serbskie się wycofały. W wyniku walk zginęło pomiędzy 9 a 150 serbskich żołnierzy (w zależności od źródeł). Po stronie duńskiej nikt nie zginął, lecz stracono jeden czołg[6].
Wydarzenia te są znane pod nazwą Operacja Bøllebank[5].
Kolejną operacją, w czasie której wykorzystano duńskie czołgi Leopard 1 była Operacja Amanda. 25 października 1994 roku kolumna składająca się z trzech czołgów Leopard 1 została zaatakowana przez serbskie czołgi T-55[5][7].
W roku 2006 jako wzmocnienie kanadyjskiego kontyngentu do Afganistanu wysłano 20 czołgów Leopard C2. W roku 2007 rozpoczęto zastępowanie ich nowszymi Leopard 2[8].
W 2023 roku, w związku z trwającą inwazją Rosji na Ukrainę, ogłoszono przekazanie Siłom Zbrojnym Ukrainy około 200 sztuk czołgów Leopard 1 przez kraje Europy zachodniej. Pierwsze egzemplarze rozpoczęły służbę na froncie jesienią tego samego roku. W listopadzie 2023 roku potwierdzono utratę jednej maszyny, należącej do 44. Brygady Zmechanizowanej operującej w rejonie na wschód od Charkowa. Pojazd, który chwilę po oddaniu strzału w kierunku rosyjskich pozycji dostał się pod ogień rosyjskiej artylerii, został uszkodzony a załoga zmuszona była opuścić pojazd[9]. Warto zaznaczyć, iż ze względu na słabe opancerzenie, czołgi Leopard 1 są wykorzystywane w tym konflikcie w roli samobieżnej artylerii pancernej, operującej z dala od pierwszej linii frontu a strzelającej ogniem pośrednim do celów oddalonych nawet o kilka kilometrów, nie zaś do bezpośredniego szturmowania rosyjskich pozycji obronnych, narażając tym samym czołgi na trafienie. Prowadzenie ognia pośredniego umożliwiał nowoczesny system kierowania ogniem, w ramach którego pojazdy były wyposażone w komputery balistyczne[10].
Czołgi z tego samego okresu o zbliżonych parametrach[28]:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.