Ksenobiotyki (z gr. ksenos – obcy i bios – życie) – związki chemiczne, które są obce dla organizmu i nie spotyka się z nimi w naturze, nie są przez niego wytwarzane, a które jednocześnie wykazują aktywność biologiczną. Zalicza się do nich leki i wiele szkodliwych substancji wprowadzonych sztucznie do środowiska (trucizny, kancerogeny, mutageny, teratogeny)[1][2][3][4].
Czasem ksenobiotykami określa się wszystkie substancje, także pochodzenia naturalnego, które nie są wytwarzane przez organizm[5].
Główne grupy ksenobiotyków
- leki (np. antybiotyki, cytostatyki, leki bardzo silnie działające)
- pestycydy
- zanieczyszczenie środowiska pochodzenia organicznego i nieorganicznego (np. dioksyny, polichlorowane bifenyle)
- czynniki narażenia zawodowego
Metabolizm ksenobiotyków
Znajomość losów ksenobiotyków w organizmie jest kluczowa w farmacji, farmakologii, medycynie i toksykologii[3].
Etapy metabolizmu ksenobiotyków[6]:
- wchłanianie (absorpcja)
- rozprowadzenie po organizmie (dystrybucja)
- przemiany biochemiczne (biotransformacja)
- wydalanie
Większość ksenobiotyków ulega w organizmie zwierzęcym, także u ludzi biotransformacji, z wyjątkiem związków silnie polarnych (np. kwas ftalowy) lub lotnych, takich jak eter etylowy, które w organizmie ulegają biokumulacji w tkance tłuszczowej m.in. niektóre pestycydy chloroorganiczne, dioksyny[7].
Etapy biotransformacji
Przemiany ksenobiotyków obejmuje:
- faza I – utlenianie, redukcja, hydroliza
- faza II – reakcja sprzęgania
Zobacz też
Przypisy
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
