Komisariat Straży Granicznej „Konarzyny”

Komisariat Straży Granicznej „Konarzyny” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.

Komisariat SG „Konarzyny”

Komisariat SG „Zielona Chocina”

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1928
Rozformowanie	1939
Tradycje
Rodowód	Komisariat Straży Celnej „Konarzynki”
Organizacja
Dyslokacja	Zielona Chocina Konarzyny
Formacja	Straż Graniczna
Podległość	Inspektorat Graniczny nr 7

Geneza

Już w 1918 roku powstające państwo polskie zaczęło tworzyć wyspecjalizowane formacje przeznaczone do ochrony granic Rzeczypospolitej. W kwietniu 1920 roku w Zielonej Chocinie stacjonował 5 dywizjon 4 pułku Strzelców Granicznych^[1]. W kolejnych latach inne formacje ochraniały granice w tym rejonie. W 1921 roku w okolicach Zielonej Chociny rozmieszczone zostały pododdziały 20 batalionu celnego^[2].

Formowanie i zmiany organizacyjne

W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej^[3]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną^[4]. Rozkazem nr 2 z 19 kwietnia 1928 roku w sprawie organizacji Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Zielona Chocina” do Inspektoratu Granicznego nr 7 „Chojnice” i określił jego strukturę organizacyjną^[5]. Rozkazem nr 12 z 10 stycznia 1930 roku w sprawie reorganizacji Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski ustalił nową organizację i dyslokację komisariatu^[6].

We wrześniu 1939 pluton wzmocnienia Komisariatu wszedł w podporzadkowanie dowódcy Zgrupowania „Chojnice” płk. dypl. Tadeusza Majewskiego (dowódca Pomorskiej Brygady Kawalerii) i walczył na przedpolu jego ugrupowania obronnego w bitwie o Pomorze^[7].

Służba graniczna

Kierownik Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego Straży Granicznej mjr Józef Zończyk w rozkazie organizacyjnym nr 2 z 8 czerwca 1928 roku udokładnił linie rozgraniczenia komisariatu. Granica północna: kamień graniczny nr C 277; granica południowa: kamień graniczny nr D 046^[8].

Sąsiednie komisariaty

• komisariat Straży Granicznej „Prądzona” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Chojnice” − 1928
• komisariat Straży Granicznej „Brzeźno” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Chojnice” − 1930–1939

Działania bojowe w 1939 roku

Od rana 1 września 1939 do godziny 10.00 kompania Straży Granicznej „Konarzyny” por. Piotra Marciniaka walczyła w okolicach Konarzyn z niemieckim batalionem z 32 pułku Straży Granicznej. Następnie kompania wycofała się na przesmyki jezior Swomigaci i Małych Swomigaci. Pierwszego przesmyku bronił por. Marciniak, a drugiego ppor. Kazimierz Bielecki. Zagrożona okrążeniem kompania cofała się na rubież Męcikał – Mylof – Rytel. Tu poległ kpr. Tomasz Musiał, a ppor. Bielecki i sierż. Ignacy Nowak dostali się do niewoli. Ppor. P. Marciniak wraz z grupą strażników przedostał się do Rawy Ruskiej i walczył w batalionie cyklistów ppłk. Karola Bacza jako dowódca 3 kompanii. W okolicach Lwowa resztki kompanii w tym jej dowódca poddali się Niemcom^[9].

Funkcjonariusze komisariatu

Kierownicy/komendanci komisariatu
stopień	imię i nazwisko	okres pełnienia służby
komisarz	Kazimierz Kociatkiewicz	1928–1939[10]
komisarz	Piotr Marciniak	od 12 VIII 1939[10]
Zastępcy komendanta komisariatu
starszy strażnik	Tadeusz Kaczkowski[11]	1 V 1939[12] –

Struktura organizacyjna

Organizacja komisariatu w kwietniu 1928^[5]:

• komenda − Zielona Chocina
• placówka Straży Granicznej I linii „Kiełpin” szosa
• placówka Straży Granicznej I linii „Nowa Karczma”
• placówka Straży Granicznej I linii „Konarzyny”
• placówka Straży Granicznej I linii „Babilon” Karczma
• placówka Straży Granicznej II linii „Zielona Chocina”

Organizacja komisariatu w styczniu 1930^[13]:

• komenda − Konarzyny
• placówka Straży Granicznej I linii „Kełpin” szosa
• placówka Straży Granicznej I linii „Nowa Karczma”
• placówka Straży Granicznej I linii „Konarzyny”
• placówka Straży Granicznej I linii „Babilon” Karczma
• placówka Straży Granicznej II linii „Konarzyny”^[a]

Organizacja komisariatu w 1933

• placówka Straży Granicznej II linii Konarzyny
• placówka Straży Granicznej I linii Kiełpin Szosa
• placówka Straży Granicznej I linii Nowa Karczma
• placówka Straży Granicznej I linii Konarzyny
• placówka Straży Granicznej I linii Babilon Karczma

Organizacja komisariatu w 1936

• placówka Straży Granicznej II linii Konarzyny
• placówka Straży Granicznej I linii Kiełpin Szosa
• placówka Straży Granicznej I linii Nowa Karczma
• placówka Straży Granicznej I linii Konarzyny
• placówka Straży Granicznej I linii Babilon Karczma

Organizacja komisariatu w 1937

• placówka Straży Granicznej II linii Konarzyny
• placówka Straży Granicznej I linii Kiełpin Szosa
• placówka Straży Granicznej I linii Nowa Karczma
• placówka Straży Granicznej I linii Konarzyny
• placówka Straży Granicznej I linii Babilon Karczma

Uwagi

1. W 1931 placówka Straży Granicznej II linii „Konarzyny” wydzieliła posterunek detaszowany SG „Sworniegacice”. → Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 78

Przypisy

1. Przeformowanie oddziałów StG ↓, s. 5-6.
2. OdeB batalionów celnych ↓, s. 20bc.
3. Kula 1994 ↓, s. 40.
4. Goryński 2012 ↓, s. 226.
5. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 19.
6. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 75.
7. Ciechanowski 1982 ↓, s. 66.
8. Kopie rozkazów PIOSG ↓, s. 45.
9. Polak 1998 ↓, s. 79.
10. Szutowicz i Talewski ↓.
11. Rozkazy KG SG ↓, s. 24/39.
12. Rozkazy KG SG ↓, s. 27/39.
13. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 74.

Bibliografia

• Konrad Ciechanowski: Armia „Pomorze” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 83-11-06793-7.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• Andrzej Szutowicz, Zbigniew Talewski: Placówka Straży Granicznej „Kiełpin Szosa”. [dostęp 2017-01-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-02)].
• Bogusław Polak: Z dziejów polskich formacji granicznych 1918−1839. Studia i materiały. T. I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909484-0-0.
• Rozkazy, materiały dotyczące dyslokacji, organizacji służby, wywiadu wojskowego i przeciwprzemytniczego, budżetu PIOSG → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)
• Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Materiały dotyczące przeformowania i rozformowania oddziałów Strzelców Granicznych 1920–1921 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.