Kościół św. Mikołaja w Królewcu (staromiejski)

Kościół św. Mikołaja w Królewcu – dawny kościół farny pod wezwaniem św. Mikołaja na Starym Mieście w Królewcu, założony w 1264 r. i wielokrotnie przebudowywany. Znajdował się u stóp Zamku Królewieckiego na późniejszym placu Cesarza Wilhelma. Został rozebrany w latach 1826–1828 z powodu złego stanu technicznego. Był budowlą gotycka, halową, wzniesioną około 1360 r., sklepienia dopiero 1504–1537. Posiadał masywną wieżę zach., zwieńczoną strzelistym hełmem. W 1523 były głoszone w nim pierwsze ewangelickie kazania przez mnicha Joh. Amandusa. W 1575 r. przed ołtarzem został tu pochowany Johannes Luther (1526–1575), pierworodny syn reformatora. Do bardziej znanych miejscowych duchownych należał Valentin Thilo (Starszy).

Staromiejski kościół św. Mikołaja
w Królewcu

Altstädtische Kirche in Königsberg

Nowy kościół staromiejski w Królewcu w 1845 r.
Państwo	Prusy
Miejscowość	Królewiec
Wyznanie	luterańskie
Kościół	ewangelicki
Wezwanie	św. Mikołaja
Historia Data rozpoczęcia budowy 22 czerwca 1838 Data poświęcenia 15 października 1845 Data zniszczenia • przez 28 sierpnia 1944 angielskie lotnictwo
Dane świątyni Styl neogotycki Architekt Karl Friedrich Schinkel
Położenie na mapie Rosji Dawna lokalizacja kościoła
Położenie na mapie obwodu królewieckiego Dawna lokalizacja kościoła
54°42′46,65″N 20°30′33,79″E

Dawny kościół Staromiejski na fragmencie panoramy Królewca z 1613 r. (w głębi wieża Zamku Królewieckiego).

Fara przed 1828 r.

Nowy kościół św. Mikołaja (Staromiejski)

W dniu 15 października 1845 r. odbyła się konsekracja nowego kościoła staromiejskiego (niem. Altstädtische Kirche) przy ulicy Pocztowej (Poststrasse). Został on wzniesiony według projektu Karla Friedricha Schinkla w stylu neogotyckim na rzucie krzyża greckiego, z wysoką wieżą od wschodu. Przeniesiono do niego większość wyposażenia ze starego kościoła (m.in. ołtarz z 1606 i wiszący świecznik maryjny z rogów jelenich). Kościół miał 3 dzwony z lat 1469, 1622 i 1711.

Został zniszczony 28 sierpnia 1944 przez angielskie lotnictwo. Dalsze zniszczenia spowodowała Armia Czerwona w czasie ataku na miasto. Po wojnie kościół został rozebrany w połowie lat 50.

Kościół św. Mikołaja w Steindamm

Wezwanie św. Mikołaja nosił również filialny i cmentarny kościół na przedmieściu Steindamm, założony jako najstarsza świątynia miasta ok. 1255, w XVI-XIX w. służący Polakom-luteranom. Także w farze w XVI-XVIII w. odbywały się – obok niemieckich – także polskie nabożeństwa ewangelickie, odprawiane od 1529 przez ks. Jana Wnorowskiego, a następnie przez duchownych ze Steindamm.

Bibliografia

• Caspar Stein, Das Alte Königsberg. Eine ausführliche Beschreibung der drei Städte Königsberg... anno 1644, Hamburg, Verein für Familienforschung in Ost- und Westpreussen, 1998, ISBN 3-931577-14-7 (reprint wyd. Königsberg 1911)
• Carl von Lorck, Dome, Kirchen und Klöster in Ost- und Westpreussen. Nach alten Vorlagen, 2. unver. Aufl., Frankfurt am Main, Weidlich, 1982, ISBN 3-8035-1163-1.
• Prusy Wschodnie – dokumentacja historycznej prowincji. Zbiory fotograficzne dawnego Urzędu Konserwatora Zabytków w Królewcu = Ostpreussen – Dokumentation einer historischen Provinz. Die photographische Sammlung des Provinzialdenkmalamtes in Königsberg, oprac. i red. bazy danych Jan Przypkowski, Warszawa, Instytut Sztuki PAN, [2006], ISBN 83-89101-44-0.

Linki zewnętrzne

• Fotografie kościoła. casparini.0nyx.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-20)]. (de)
• Johannes Luther (de)