Jaszczurkowate[2], jaszczurki właściwe[3] (Lacertidae) – rodzina jaszczurek z infrarzędu Scincomorpha w rzędzie łuskonośnych (Squamata). Obejmuje ponad 370 gatunków[4].
| Lacertidae[1] | |||
| Bonaparte, 1838 | |||
 Przedstawiciel rodziny – jaszczurka zwinka (Lacerta agilis) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Infrarząd | |||
| Rodzina |
jaszczurkowate | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Lacerta Linnaeus, 1758 | |||
| Rodzaje | |||
| |||
Budowa i biologia
Lacertidae to przeważnie stosunkowo niewielkie jaszczurki o walcowatym tułowiu, dobrze wykształconych kończynach i ruchomych powiekach. Na grzbietowej stronie głowy z reguły występują duże osteodermy. Większość jaszczurek właściwych jest drapieżnikami, przeważnie owadożernymi[5], jednak niektóre gatunki, jak te z rodzaju Gallotia, spożywają duże ilości pokarmu roślinnego[6]. Ogólnie, roślinożerność występuje częściej u jaszczurkowatych zasiedlających wyspy[7]. Przynajmniej okazjonalne pożywianie się roślinami stwierdzono również u innych, w zdecydowanej większości owadożernych Lacertidae[8]. U niektórych gatunków, także tych w większości roślinożernych, stwierdzono występowanie kanibalizmu[9]. Lacertidae prowadzą przeważnie naziemny lub naskalny tryb życia, tylko nieliczne gatunki żyją na drzewach. Wszystkie poza jaszczurką żyworodną są jajorodne[5].
Zasięg występowania
Jaszczurkowate zamieszkują całą Afrykę (bez Madagaskaru) oraz prawie całą Eurazję, poza niektórymi wyspami i najbardziej na północ wysuniętymi rejonami Rosji[10].
Systematyka i ewolucja
Zarówno dane morfologiczne, jak i molekularne potwierdzają bliskie pokrewieństwo Lacertidae z teidami i okularkowatymi[11][12][13][14]. Bardziej kontrowersyjne jest ich bliskie pokrewieństwo ze Scincoidea, którego nie wspierają dane molekularne[13][14]. Analizy genetyczne sugerują z kolei, że współczesnym taksonem siostrzanym do Lacertidae są amfisbeny[13][14], co zdają się potwierdzać niektóre skamieniałości[15]. Ich najbliższymi wymarłymi krewnymi mogą być Eolacertidae, znane dotąd z eocenu Europy[16]. W zapisie kopalnym pierwotne jaszczurki właściwe znane są co najmniej od eocenu[17], natomiast formy blisko spokrewnione ze współczesnymi – co najmniej od oligocenu. Sugeruje to, że klad ten powstał na terenie Europy[16].
Analizy molekularne wskazują, że Lacertidae dzielą się na dwa główne klady, obecnie klasyfikowane w randze podrodzin: Gallotiinae i Lacertinae. W obrębie Lacertinae zachodzi kolejny dychotomiczny podział – na Eremiaidini i Lacertini, obecnie mające rangę plemion[18][19].
.jpg)
_(9714928345).jpg)
Podział systematyczny
Do rodziny Lacertidae należą występujące współczesne rodzaje[4][20]:
- Acanthodactylus Wiegmann, 1834
- Adolfus Sternfeld, 1912
- Algyroides Bibron & Bory, 1833
- Anatololacerta Arnold, Arribas & Carranza, 2007
- Apathya Méhely, 1907
- Archaeolacerta Mertens, 1921 – jedynym przedstawicielem jest Archaeolacerta bedriagae (Camerano, 1885) – jaszczurka tyrreńska
- Atlantolacerta Arnold, Arribas & Carranza, 2007 – jedynym przedstawicielem jest Atlantolacerta andreanskyi (Werner, 1929)
- Australolacerta Arnold, 1989 – jedynym przedstawicielem jest Australolacerta australis (Hewitt, 1926)
- Congolacerta Greenbaum, Villanueva, Kusamba, Aristote & Branch, 2011
- Dalmatolacerta Arnold, Arribas & Carranza, 2007 – jedynym przedstawicielem jest Dalmatolacerta oxycephala (Schlegel, 1839) – jaszczurka ostropyska
- Darevskia Arribas, 1999
- Dinarolacerta Arnold, Arribas & Carranza, 2007
- Eremias Wiegmann, 1834
- Gallotia Boulenger, 1916
- Gastropholis Fischer, 1886
- Heliobolus Fitzinger, 1843
- Hellenolacerta Arnold, Arribas & Carranza, 2007 – jedynym przedstawicielem jest Hellenolacerta graeca (Bedriaga, 1886) – jaszczurka grecka
- Holaspis Gray, 1863
- Iberolacerta Arribas, 1999
- Ichnotropis Peters, 1854
- Iranolacerta Arnold, Arribas & Carranza, 2007
- Lacerta Linnaeus, 1758
- Latastia Bedriaga, 1884
- Meroles Gray, 1838
- Mesalina Gray, 1838
- Nucras Gray, 1845
- Omanosaura Lutz, Bischoff & Mayer, 1986
- Ophisops Ménétriés, 1832
- Parvilacerta Harris, Arnold & Thomas, 1998
- Pedioplanis Fitzinger, 1843
- Philochortus Matschie, 1893
- Phoenicolacerta Arnold, Arribas & Carranza, 2007
- Podarcis Wagler, 1830
- Poromera Boulenger, 1887 – jedynym przedstawicielem jest Poromera fordii (Hallowell, 1857)
- Psammodromus Fitzinger, 1826
- Pseuderemias Boettger, 1883
- Scelarcis Fitzinger, 1843 – jedynym przedstawicielem jest Scelarcis perspicillata (Duméril & Bibron, 1839) – murówka okularowa[2]
- Takydromus Daudin, 1802
- Teira Gray, 1838 – jedynym przedstawicielem jest Teira dugesii (Milne-Edwards, 1829)
- Timon Tschudi, 1836
- Tropidosaura Boie, 1826
- Vhembelacerta Edwards, Herrel, Vanhooydonck, Measey, Tolley & Branch, 2013 – jedynym przedstawicielem jest Vhembelacerta rupicola (Fitzsimons, 1933)
- Zootoca Wagler, 1830
Przypisy
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
