Loading AI tools
zagrożony język romański Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Język judeowłoski, język żydowsko-włoski, język italkian (giudeo-italiano, לעז) – grupa dialektów romańskich używanych przez Żydów zamieszkujących Włochy i wyspę Korfu. Obecnie prawie całkowicie wymarł.
Obszar | |||
---|---|---|---|
Liczba mówiących |
około 200 | ||
Pismo/alfabet | |||
Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
Status oficjalny | |||
język urzędowy | nigdzie | ||
UNESCO | 5 krytycznie zagrożony↗ | ||
Ethnologue | 8a umierający↗ | ||
Kody języka | |||
ISO 639-2 | roa | ||
ISO 639-3 | itk | ||
IETF | itk | ||
Glottolog | jude1255 | ||
Ethnologue | itk | ||
W Wikipedii | |||
| |||
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. |
Pierwsze wzmianki o tym języku pojawiły się w X wieku. Rozwinął się on na podstawie lokalnych dialektów języka włoskiego z dodaniem zapożyczeń z języka hebrajskiego i innych europejskich języków żydowskich. Żydzi nazywali ten język La`az (לעז) czyli „język obcy” (niehebrajski); był on zapisywany alfabetem hebrajskim. W XVI wieku zaczęto ten język nazywać włoskim (italiano: u-fitrono bi-leshon iṭalyano ופתרונו בלשון איטליאנו); powstawały w nim m.in. dzieła religijne, np. Haggadah.
Następnie, gdy Żydów zmuszono do zamieszkania w gettach, ich dialekty zaczęto nazywać ghettaiolo (język getta) i giudeesco (żydowski). W 1942 Solomon Birnbaum stworzył nową nazwę dla języka judeowłoskiego: italkian, od hebrajskiego słowa אטלקי.
Od XIX wieku zaczął być wypierany przez język włoski i coraz częściej zapisywany alfabetem łacińskim; obecnie około 4000 osób zna w jakimś stopniu dialekty judeowłoskie, a tylko 200 osób mówi nimi biegle. Tradycyjnie w tych dialektach śpiewane są pieśni paschalne włoskich Żydów.
Wyjątkową cechą dialektów judeowłoskich jest tworzenie słów z rdzenia hebrajskiego z dodatkiem włoskich przyrostków, np. axlare (jeść); gannaviare (kraść); dabberare (mówić); lekhtire (iść). W podobny sposób tworzono rzeczowniki abstrakcyjne, np. tovezza (dobroć).
Oprócz zapożyczeń hebrajskich występują zapożyczenia z języka ladino i jidysz.
Bagitto (giudeo-livornese) (Livorno) jest dialektem mieszanym z elementami języka ladino i języka judeoportugalskiego.
Na wyspie Korfu były używane co najmniej dwa dialekty judeowłoskie: jeden na podstawie języka sycylijskiego, drugi na podstawie dialektu weneckiego[1].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.