Głóg jednoszyjkowy (Crataegus monogynaJacq.) – gatunek rośliny z rodziny różowatych. Pochodzi z obszarów zachodniej Azji, Kaukazu, Europy i Afryki Północnej, rozprzestrzenił się także na innych obszarach Afryki, w Australii, Nowej Zelandii i Ameryce Północnej[3]. W Polsce jest pospolity na całym niżu i w niższych położeniach górskich. Jest także uprawiany[5]. Inne nazwy: głożyna, ciernie białe, jaworek, bodlak, bulimączka[6].
Ulistnienie skrętoległe. Liście bardzo zmienne, zwykle szerokojajowate lub romboidalne, długości do 6,5 cm, 3–7 klapowe lub sieczne, głęboko wcięte[7]. Klapy liści zwykle szeroko rozstawione[7], całobrzegie, lub z nielicznymi tylko ząbkami pod szczytem[5]. Liście od spodu sinozielone[7], z wierzchu skórzaste[5]. Wyposażone w przylistki, przy czym przylistki na krótkopędach kwiatowych najczęściej całobrzegie[5].
Zebrane w podbaldachy. Mają 5-dzielny kielich o rurce zrośniętej z zalążnią, 5-płatkową koronę, 1 słupek z pojedynczą szyjką (wyjątkowo tylko zdarzają się z dwiema szyjkami) i liczne pręciki. Działki kielicha trójkątne lub lancetowate, odgięte i silnie przylegające do owocu[5]. Płatki korony białe[7], okrągławe.
Owoce pozorne z grupy jabłkowatych[7]. Odwrotnie jajowate lub kuliste, o długości zwykle 6–10 mm i szerokości 4–8 mm, barwy czerwonawobrunatnej lub ciemnoczerwonej. Powierzchnia owocu jest dołeczkowana lub rzadziej siatkowata, szczyt zakończony resztkami 5 odgiętych działek kielicha, otaczających małą, zagłębioną tarczkę z płytkim wzniesionym brzegiem. W centrum tarczki znajduje się pozostałość szyjki słupka z kępkami sztywnych, bezbarwnych włosków u podstawy. Dno kwiatowe jest mięsiste i zawiera żółtawobrunatny, jajowaty owoc o twardej, grubej pestce, z pojedynczym, wydłużonym, jasnobrunatnym, gładkim i lśniącym nasionem[8].
Pokrój
Kwiaty
Owoce
Szczegóły i przekrój owocu
Gatunki podobne
Bardzo podobny i często mylony jest głóg odgiętodziałkowy (C. rhipidophylla), o tym samym rodzimym zasięgu[7], w Polsce występujący mniej licznie[5]. Ma silniej piłkowane klapy liści, zarówno wzdłuż wewnętrznego jak i zewnętrznego brzegu, brak[7] lub mniej wyraźnie[5] sinozielony spód liści oraz większe, ciemnopurpurowe owoce[7] z odstającymi od owocu działkami kielicha[5]. Podobny jest także głóg dwuszyjkowy (C. laevigata), ale liście ma płytko klapowane do całobrzegich, kwiaty o dwóch lub rzadziej trzech szyjkach słupka i owoce pozorne o 2–3 pestkach[7].
Kwiatostan głogu (Crataegi folium cum flore) – całe lub rozdrobnione, wysuszone gałązki z kwiatami głogu jednoszyjkowego, dwuszyjkowego, rzadziej innych europejskich gatunków jak głóg włoski i głóg czarny. Surowiec zawiera minimum 1,5% sumy flawonoidów w przeliczeniu na hiperozyd. Drugim surowcem jest owoc głogu (Crataegi fructus) – wysuszone owoce pozorne głogu jednoszyjkowego i dwuszyjkowego o zawartości ponad 0,06% procyjanidyn.
Działanie
Stosowany w chorobach serca i niewydolności krążenia[7].
Często sadzony[5], szczególnie odmiany o barwnych kwiatach. Używany też na żywopłoty – są nie tylko gęste, ale w zasadzie nie do pokonania przez ludzi i zwierzęta.
Roślina jadalna
Owoce są jadalne na surowo, ale mają suchy, mączysty miąższ[7]. Bardziej nadają się na przetwory, takie jak konfitury, galaretki[7] czy nalewki. Wino z owoców głogu stosowane jest czasem do kupażowania innych win owocowych.
W średniowieczu głóg jednoszyjkowy symbolizował ostrożność i nadzieję[11].
Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI:10.1371/journal.pone.0119248, PMID:25923521, PMCID:PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
WładysławMatuszkiewicz:Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski.Warszawa:Wydawnictwo Naukowe PWN,2006. ISBN83-01-14439-4. Brak numerów stron w książce
Leksykon symboli.Warszawa:ROK Corporation,1991. ISBN83-85344-23-3. Brak numerów stron w książce
ZbigniewPodbielkowski:Słownik roślin użytkowych.Warszawa:PWRiL,1989. ISBN83-09-00256-4. Brak numerów stron w książce
LucjanRutkowski:Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej.Warszawa:Wydawnictwo Naukowe PWN,2006. ISBN83-01-14342-8. Brak numerów stron w książce