Góra Trzykrzyska

Góra Trzykrzyska^[1] (inaczej Wzgórze Trzech Krzyży, lit. Trijų kryžių kalnas) – wzgórze w Wilnie, na prawym brzegu Wilejki, dawniej zwana Łysą lub Krzywą^[2]. Na górze stoi pomnik – trzy białe krzyże.

Ten artykuł dotyczy wzgórza w Wilnie. Zobacz też: Góra Krzyży.

Góra Trzykrzyska

Państwo	Litwa
Położenie	Wilno
Wysokość	112 m n.p.m.
Położenie na mapie Litwy Góra Trzykrzyska
Położenie na mapie Wilna Góra Trzykrzyska
54°41′12″N 25°17′51″E

Opis

Według legendy na Górze Łysej za czasów Olgierda umęczono siedmiu franciszkanów. Czterech strącono do Wilejki, zaś trzy Krzyże z ciałami męczenników ustawiono na górze.

Dla upamiętnienia ich męczeństwa wileńscy franciszkanie – jak podaje Kosman – między rokiem 1613 a 1636 wznieśli na Łysej Górze trzy drewniane krzyże. W 1740 zmurszałe krzyże zamieniono na nowe, które przetrwały do 1869 r.; gdy ze starości zawaliły się, władze rosyjskie nie pozwoliły ich odbudować. Dopiero w 1916 r. podczas okupacji niemieckiej, z inicjatywy księdza prałata Kazimierza Michalkiewicza zebrano fundusze i postawiono krzyże betonowe według projektu Antoniego Wiwulskiego^[3].

Legenda o męczeństwie franciszkanów nie znalazła potwierdzenia w źródłach historycznych. W 1927 r. wileński historyk Kazimierz Chodynicki wydał pracę „Legenda o męczeństwie 14 franciszkanów w Wilnie”, w której twierdzi, że są oni postaciami legendarnymi, podobnie jak prawosławni męczennicy wileńscy^[4].

Trzy krzyże przetrwały do 30 maja 1950 r., kiedy zostały wysadzone w powietrze^[5]. Część ruin wywieziono, większe fragmenty zakopano.

W 1989 r. społeczeństwo Litwy postanowiło odbudować krzyże jako pomnik ofiar stalinizmu na Litwie. Odbudowany w ciągu 14 dni pomnik Trzech Krzyży odsłonięto 14 czerwca 1989 r.^[6], a poświęcił go kardynał Vincentas Sladkevičius. Część odkopanych resztek dawnych krzyży zamurowano w fundamentach, część widoczna jest poniżej pomnika. Nowe krzyże są takie same jak pomnik Wiwulskiego, tylko o 1,8 m wyższe. Obecnie Góra Trzech Krzyży znajduje się w obrębie parku Górnego (Kalnų Parkas).

Galeria

• 
  „Masakra franciszkanów w 1333 roku”. Y. Perleja, 1770
• 
  Rysunek K. Raczyńskiego z widoczną Górą Trzykrzyską, 1830
• 
  Zdjęcie z międzywojennej pocztówki przedstawiającej pomnik, 1925
• 
  Góra Trzykrzyska z lotu ptaka
• 
  Pozostałości pierwotnych krzyży wysadzonych w powietrze w 1950 przez komunistów

Panorama Wilna z Góry Trzykrzyskiej

Przypisy

1. Elżbieta Chudorlińska (oprac.): Nazewnictwo geograficzne świata. Z. 11 cz. 1, Europa. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2009, s. 128. ISBN 978-83-254-0463-5.
2. Krzysztof Wałejko (z zespołem red. ks. Marek Borysiak, Anna Franko, Irena Jutkiewicz i Katarzyna Jutkiewicz: Praktyczny przewodnik po Wilnie. Przedsiębiorstwo Wydawnicze „Krzysztof Wałejko”, Suwałki 2003, s. 109-111. ISBN 83-918978-2-6.
3. A. Srebrakowski, Trzy Krzyże w Wilnie, „Spotkania z Zabytkami” 1989, nr 6, s. 19-22.
4. Chomik P., Życie monastyczne w Wielkim Księstwie Litewskim w XVI wieku, Avalon, Kraków 2013, ISBN 978-83-7730-054-1, s. 148.
5. (red.) Steponas Maculevičius, Doloresa Baltrušiene, Znajomość z Litwą. Księga tysiąclecia. Tom pierwszy. Państwo, Kraštotvarka, Kaunas, 1999, ISBN 9986-892-34-1, s. 95.
6. (red.) Steponas Maculevičius, Doloresa Baltrušiene, Znajomość z Litwą. Księga tysiąclecia. Tom pierwszy. Państwo, Kraštotvarka, Kaunas, 1999, ISBN 9986-892-34-1, s. 101.

Linki zewnętrzne

• Archiwalne widoki góry w bibliotece Polona