Góra Przemysła

Góra Przemysła (urzędowo Wzgórze Przemysława, dawniej Góra Zamkowa, Góra Przemysława) – nieznacznie wyniesiona część Starego Miasta w Poznaniu (ostaniec erozyjny wyższego poziomu terasowego Warty^[2]), znajdująca się na zachód od Starego Rynku. Za Górę Przemysła uważa się teren pomiędzy ulicami: 23 Lutego, Ludgardy, Muzeum Narodowym i Alejami Marcinkowskiego. Na wzniesieniu tym znajduje się nowo odbudowany Zamek Królewski – dawna rezydencja króla Przemysła II.

Góra Przemysła

Góra Przemysła i Zamek Królewski w Poznaniu
Państwo	Polska
Położenie	Poznań, Stare Miasto
Wysokość	ok 74[1] m n.p.m.
Położenie na mapie Polski Góra Przemysła
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Góra Przemysła
Położenie na mapie Poznania Góra Przemysła
52°24′33,0516″N 16°55′53,2992″E

Kościół św. Antoniego Padewskiego

Geologia

Pod względem geologicznym góra składa się w przeważającej mierze z gliny^[3].

Toponimia

Nazwy Góra Zamkowa używano przynajmniej od XV w. jako mons castrensis^[4], czy też wzmiankowane w 1510 – in monte sub castro^[5].

Dawniej używano nazwy Góra Zamkowa. W użyciu jest także popularna, acz niepoprawna historycznie, nazwa Góra Przemysława^[6].

W 1982 r. ustalono urzędowo dla tej części miasta nazwę Wzgórze Przemysława^[7].

Nazwa Góra Przemysława powstała od imienia, będącym wtórną postacią słowiańskiego antroponimu Przemysł. Z powodu utraty przejrzystości słowotwórczej pierwowzoru, powstała typowa forma z końcówką -sław^[8]. Rada Miasta Poznania w 1998 uznała, że ta forma imienia w niczym nie upamiętnia postaci książąt zasłużonych dla Poznania i zmieniła nazwę ulicy na prawidłową formę imienia – Góra Przemysła^[9]. Ulicy Starego Miasta nadano nazwę Góra Przemysła.

W Wykazie urzędowych nazw miejscowości i ich części, państwowym rejestrze nazw geograficznych oraz Krajowym Rejestrze Urzędowym Podziału Terytorialnego Kraju pod pojęciem część miasta nadal widnieje nazwa Wzgórze Przemysława^[10][11].

Historia

W czasie lokacji Poznania (1253) wzgórze stanowiło dominujący element założenia nowego miasta, przeniesionego tutaj z Ostrowa Tumskiego. Wzgórze zostało wykorzystane na ulokowanie niewielkiego zamku, który wszedł w obręb zespołu fortyfikacyjnego. Zamek w XIV w. rozbudował Kazimierz III Wielki. Historia Wzgórza była odtąd nierozerwalnie związana z Zamkiem Królewskim w Poznaniu. W XVIII i XIX w. resztki zamku zostały zlikwidowane, a teren zabudowano innymi budynkami. Obecnie istnieją plany odbudowy zamku w formach historycznych. Tymczasem na Wzgórzu działa Muzeum Sztuk Użytkowych.

Walory historyczne i krajobrazowe

Góra Przemysła jest enklawą zieleni w tej części Starego Miasta – znajduje się tutaj sporo starych drzew (m.in. ogród na tyłach Pałacu Działyńskich). Najważniejsze obiekty w obrębie Wzgórza to, oprócz Zamku, pomnik 15. Pułku Ułanów Poznańskich i Kościół św. Antoniego Padewskiego – barokowy z XVII w., jak również ścieżki spacerowe wokół Zamku Królewskiego. Teren Wzgórza jest popularnym miejscem rekreacji mieszkańców Poznania i turystów oraz jedną z bardziej fotografowanych okolic Starego Miasta.

Zobacz też

• Ulica Zamkowa
• Wzgórze Winiarskie
• Złota Góra – drugi (nieistniejący) ostaniec w obrębie miasta lokacyjnego (1253)

Przypisy

1. Zygmunt Rola: Tajemnice zamku Przemysła. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2004, s. 15 (Projekt Witolda Majewskiego zabudowy wzgórza zamkowego). ISBN 83-89738-04-X. Na rysunku jest podany poziom posadzki parteru Zamku Królewskiego na wysokości 75,35 m n.p.m.
2. Alfred Kaniecki, Wpływ antropopresji na przemiany środowiskowe w dolinie Warty w Poznaniu, s.28
3. BART, Najstarsza rezydencja polskich monarchów, w: Głos Wielkopolski, dodatek Dni Grodu Przemysła (wywiad z archeologiem Zbigniewem Karolczakiem), 27.9.2007, s.III
4. Zygmunt Dolczewski, Krótka historia Zamku Królewskiego w Poznaniu, w Zamek królewski w Poznaniu – Wyd. Stowarzyszenie Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego w Poznaniu, Poznań 2004, str. 10, ISBN 83-920340-1-5
5. Księga uposażenia diecezji poznańskiej z roku 1510. Poznań: Józef Nowacki, 1950. Brak numerów stron w książce
6. WłodzimierzW. Łęcki WłodzimierzW., PiotrP. Maluśkiewicz PiotrP., Poznań od A do Z, Poznań: KAW, 1986, s. 165-167, ISBN 83-03-01260-6, OCLC 835895412.
7. Ministerstwo Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska, Główny Urząd Statystyczny: Wykaz urzędowych nazw miejscowości w Polsce. T. 3, P-Ż. Warszawa: Wydawnictwa Akcydensowe, 1982, s. 655.
8. Nazewnictwo geograficzne Poznania – zbiór studiów. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2008, s. 216. ISBN 978-83-232188-1-4.
9. Uzasadnienie Uchwały LXXIII/582/II/98 z dnia 1998-06-16; on-line:
10. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. ws. wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
11. Wzgórze Przemysława. [w:] Krajowy Rejestr Urzędowy Podziału Terytorialnego Kraju [on-line]. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2010-11-11].

Bibliografia

• WłodzimierzW. Łęcki WłodzimierzW., PiotrP. Maluśkiewicz PiotrP., Poznań od A do Z, Poznań: KAW, 1986, s. 165-167, ISBN 83-03-01260-6, OCLC 835895412.
• Atlas architektury Poznania, JanuszJ. Pazder (red.), AleksandraA. Dolczewska, Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2008, s. 116-117, ISBN 978-83-7503-058-7, OCLC 316600366.
• Poznań – plan miasta i okolic 1:20.000, Wydawnictwo Pietruska & Mierkiewicz, Poznań, 2004, ISBN 83-87157-01-5