Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Gwary przejściowe, także narzecza przejściowe[1] – gwary występujące na pograniczu dwóch dialektów lub języków. Od gwar mieszanych odróżnia je to, że w tego typu gwarach dwie przeciwstawne cechy nie występują w jednej kategorii gramatycznej bądź fonetycznej – łatwo jest więc jednoznacznie określić, która cecha pochodzi od którego dialektu.
Gwary przejściowe, w odróżnieniu do gwar mieszanych, cechują się systemowym charakterem zaczerpniętych cech[2][3]. W gwarach przejściowych pojawiają się innowacje językowe, jako rezultat nakładania się cech systemowych (podczas gdy gwary mieszane jedynie przejmują elementy różnych systemów)[4]. Zwykle cechy jednego dialektu są bardziej nasilone w porównaniu do cech drugiego[1][5].
Gwary przejściowe powstają tam, gdzie nie istnieją ostre granice między dialektami[1][5]. Większy prestiż któregoś z systemów językowych raczej nie odgrywa roli (inaczej niż w przypadku gwar mieszanych)[4].
Początkowo pojęcia gwar przejściowych i mieszanych odnoszono do odmian na pograniczu różnych języków etnicznych. Rozróżnienie między tymi typami gwar wprowadził do polskiego językoznawstwa Mieczysław Małecki. Nie we wszystkich publikacjach rozróżnia się oba terminy[5].
Polskimi gwarami przejściowymi są gwary tucholskie, w których krzyżują się cechy sąsiednich gwar kociewskich i krajniackich[1][5].
Za gwarę przejściową można uznać gwarę łowicką. Z jej właściwościami wiązał się problem określenia jej przynależności dialektalnej. Przez długi czas zaliczana była do gwar małopolskich, ale obecnie uznawana jest za część dialektu mazowieckiego.[potrzebny przypis]
Ze względu na swoją specyfikę gwary przejściowe nie dają się w łatwy sposób zakwalifikować do sąsiednich dialektów bądź języków[5]. Przykładem gwar przejściowych na pograniczu dwóch różnych języków są gwary laskie. Z powodu dominacji języka czeskiego są one zaliczane raczej do dialektu morawskiego, nie zaś do polskiego dialektu śląskiego. W gwarach tych jest h zamiast g, nie ma natomiast zjawiska iloczasu[6]. Do gwar przejściowych należą także gwary okolic Puszczy Białowieskiej (polsko-białorusko-ukraińskie)[1][5].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.