Gułtowy

Gułtowy – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie poznańskim, w gminie Kostrzyn^[4].

Gułtowy

wieś
Pałac w Gułtowach
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	poznański
Gmina	Kostrzyn
Liczba ludności (2011)	1059[1]
Strefa numeracyjna	61
Kod pocztowy	62-024[2]
Tablice rejestracyjne	PZ
SIMC	0586069
Położenie na mapie gminy Kostrzyn Gułtowy
Położenie na mapie Polski Gułtowy
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Gułtowy
Położenie na mapie powiatu poznańskiego Gułtowy
52°21′05″N 17°19′46″E[3]

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Gułtowy

Położenie

Gułtowy leżą na Równinie Wrzesińskiej^[5]. W pobliżu przebiega linia kolejowa Poznań-Warszawa (przystanek kolejowy Gułtowy)^[5].

Historia

Wieś wzmiankowana po raz pierwszy w 1311 r. jako Golutow, gdy wymieniony był Janusius de Golutow^[6], do końca XV wieku należała do rodu Grzymalitów. W 1578 wchodziła jako wieś kościelna Gultowo w skład powiatu pyzdrskiego^[6]. Pierwszy, drewniany kościół istniał na początku XVI wieku^[7]. W XVI wieku wieś przeszła w posiadanie Leszczyców Gułtowskich. Kolejnymi właścicielami (w XVIII wieku) były rodziny Skaławskich i Słuckich, później (od 1776 r.^[8]) Bnińskich, w XIX wieku Ostrowskich. Później Gułtowy powróciły we władanie Bnińskich, w rękach których pozostały aż do 1939 r. Pod koniec XIX wieku administracyjnie Gułtowy wchodziły w skład powiatu średzkiego^[7]. Wieś liczyła wtedy 33 domostwa i 340 mieszkańców^[7]. Na dominium Gułtowy składała się wieś i folwark Nowojewo (17 domostw i 265 mieszkańców wyznania katolickiego)^[7]. Ostatnim właścicielem był Adolf Rafał Bniński^[9].

We wrześniu 1939 koło wsi funkcjonowało polowe lądowisko 3. poznańskiego dywizjonu myśliwskiego (elementu Armii Poznań), z którego startowały samoloty PZL P.11c^[10].

W latach 1954–1968 wieś należała i była siedzibą władz gromady Gułtowy, po jej zniesieniu w gromadzie Kostrzyn. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie poznańskim.

Zabytki

• barokowy pałac^[8] Bnińskich, wybudowany w latach 1780-1786^[5] według projektu Ignacego Graffa^[9]. Przekazany przez rodzinę Bnińskich Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu^[11]. Wcześniej był siedzibą dyrekcji Kombinatu PGR^[9].
  • park krajobrazowy z II połowy XVIII wieku w zespole pałacowym^[12]
  • oficyna pałacowa z 1780 roku^[12]
• kościół św. Kazimierza z 1737-1738 r.^[12], jednonawowy, o budowie szachulcowej z dachem krytym gontem. Fundatorem był Marcin Skaławski, skarbnik poznański^[7]. W 1784 r., przy zakrystii dobudowano ceglaną, neogotycką kaplicę grobową Bnińskich. Drewniana wieża pochodzi z 1834 r. Polichromia wnętrza z lat 1750–1760. Wyposażenie świątyni jest rokokowe (ołtarz z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem, ambona, konfesjonały).

• 
  Kościół św. Kazimierza w Gułtowach
• 
  Widok pałacu przed 1912

Turystyka

Przez Gułtowy prowadzi niebieski szlak pieszy z Promna do Marzenina przez Wagowo i Giecz^[5].

Przypisy

1. Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2016-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 czerwca 2015)].
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 350 [zarchiwizowane 2022-10-26].
3. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 40212
4. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 639, 13 lutego 2013. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2016-01-02].brak numeru strony
5. Elżbieta Mlącka, Anna Tekiel: Gniezno: mapa topograficzna Polski. Wyd. 2. Warszawa: Wojskowe Zakłady Kartograficzne, 2011. ISBN 978-83-7135-275-1. Brak numerów stron w książce
6. Gułtowy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 546.
7. Gułtowy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 909.
8. Włodzimierz Łęcki: Wielkopolska. Warszawa: Sport i Turystyka, 1996, s. 164. ISBN 83-7079-589-7.
9. Włodzimierz Łęcki, Bogdan Zgodziński: Województwo poznańskie. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1980, s. 80-81.
10. Marcin Braszak, Naloty Luftwaffe na Środę i Poznań we wrześniu 1939 r. Kolejne dni dramatu, w: Śremski Kwartalnik Kulturalny, s.29-30, ISSN 1505-1099
11. Zespół pałacowo-parkowy Gułtowy. [dostęp 2016-01-02].
12. Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków na terenie województwa wielkopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 182. [dostęp 2016-01-02].