Fosforki

Fosforki są związkami chemicznymi fosforu z mniej elektroujemnym pierwiastkiem lub pierwiastkami. Związki dwuskładnikowe są tworzone z większością pierwiastków o niższej elektroujemności, z wyjątkiem Hg, Pb, Sb, Bi, Te i Po^[1]. Zazwyczaj istnieje pewien zakres stechiometrii dla połączeń z danym pierwiastkiem; na przykład, potas posiada 9 fosforków: (K
3P, K
4P
3, K
5P
4, KP, K
4P
6 K
3P
7, K
3P
11, KP
10.3, KP
15), a nikiel ma ich osiem (Ni
3P, Ni
5P
2, Ni
12P
5, NiP
2, Ni
5P
4, NiP, NiP
2, NiP
3)^[1].

Ze względu strukturę i reaktywność można je podzielić na:

• głównie jonowe z jonami P3−
  . Do tej grupy można zaliczyć fosforki metali grupy I i II układu okresowego, np. Na
  3P i Ca
  3P
  2,
• polifosforki z jonami P4−
  2, klastrowymi jonami P3−
  11, polimeryczne aniony łańcuchowe (jak np. spiralne jony (P⁻)_n), w postaci złożonych arkuszy czy anionów o strukturze 3D,
• związki z pojedynczymi atomami fosforu w sieci krystalicznej metalu, które mogą posiadać właściwości półprzewodnikowe (GaP) do właściwości metali pod względem przewodzenia prądu elektrycznego (np. TeP)^[2].

Dwa jony polifosforkowe; P4−
3, w K₄P₃ i jon P5−
4 w K
5P
4, są anionorodnikami z nieparzystą liczbą elektronów walencyjnych sprawiając, że oba związki są paramagnetykami^[1].

Reakcje

Fosforki mogą powstawać w bezpośrednich reakcjach między pierwiastkami, np:

BCl₃ + AlP → BP + AlCl₃ (950 °C)

Na + P → Na₃P + Na₂P₅ (200 °C)

W zależności od związku, mniej stabilne fosforki mogą rozkładać się w wodzie lub rozcieńczonych kwasach:

Ca₃P₂ + 6H₂O → 3Ca(OH)₂ + 2PH₃

Ca₃P₂ + 6HCl → 3CaCl₂ + 2PH₃

Przykłady

• Fosforek glinu (AlP)
• Fosforek indu (InP)
• Fosforek wapnia (Ca₃P₂)
• Fosforek miedzi(I) (Cu₃P)
• Schreibersyt

Przypisy

1. H.G. Von Schnering: Phosphides: Solid-state Chemistry. W: R. Bruce. King: Encyclopedia of inorganic chemistr. Chichester, West Sussex, England ; Hoboken, NJ: Wiley, 2005. ISBN 978-0-470-86078-6. (ang.). Brak numerów stron w książce
2. Blackman, C. S., Carmalt, C. J.,O'Neill, S. A., Parkin, I. P., Molloy, K. C., Apostolico, L.. Chemical vapour deposition of group Vb metal phosphide thin films. „J. Mater. Chem.”. 13 (8), 2003. DOI: 10.1039/B304084B.

Kontrola autorytatywna (strukturalna klasa indywiduów chemicznych):

• LCCN: sh85101104
• GND: 4174377-5
• BnF: 122622858
• J9U: 987007543513105171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: science/phosphide
• Catalana: 0110000