Fontanezja

Fontanezja
	; Fontanezja Fortune'a
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	oliwkowate
Rodzaj	fontanezja
	Nazwa systematyczna
	Fontanesia Labillardière; Icon. Pl. Syriae 1: 9. Mar 1791
	Typ nomenklatoryczny
	F. philliraeoides Labillardière
Synonimy
	Desfontainesia Hoffmanns.;
	Desfontainesia Hoffmanns.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Fontanezja (Fontanesia Labill.) – rodzaj roślin należący do rodziny oliwkowatych. Obejmuje dwa taksony, którym w różnych ujęciach nadawana jest ranga podgatunków w ramach jednego gatunku lub oba mają status gatunków. Jeden z nich – fontanezja wąskolistna F. philliraeoides (jako podgatunek – F. philliraeoides subsp. philliraeoides) rośnie w Turcji, Syrii i Libanie oraz na jednym stanowisku w południowo-wschodniej Sycylii (jako introdukowany także we Włoszech na Półwyspie Apenińskim)^[4]. Drugi – fontanezja Fortune'a F. fortunei (jako podgatunek – F. philliraeoides subsp. fortunei) rośnie we wschodnich Chinach (prowincje: Anhui, Hebei, Henan, Hubei, Jiangsu, Shaanxi, Szantung i Zhejiang), a jako roślina introdukowana – na Półwyspie Koreańskim^[4]^[5]. Fontanezja z Chin rośnie tam w wąwozach, nad strumieniami i w lasach^[5], a śródziemnomorska w suchych zaroślach na zboczach wzgórz^[6].

Szybkie fakty Domena, Królestwo ...

Zamknij

Rośliny uprawiane są jako ozdobne. Fontanezja wąskolistna rozpowszechniona jest w basenie Morza Śródziemnego, poza tym jest rzadko spotykana ze względu na dużą wrażliwość na mróz^[7]. Szerzej rozpowszechniona jest fontanezja Fortune'a (f. chińska)^[8]^[9], sprowadzona do Europy (najpierw do Francji) w 1845^[7]. Rośliny nie są wymagające odnośnie do siedliska^[9]. Mogą być uprawiane powyżej 6 strefy mrozoodporności. Opisywane są jako nie mające większej wartości dekoracyjnej^[10]. W Chinach sadzone są w żywopłotach^[6]. Poza tym uprawiane są jako rośliny osłonowe, wiatrochłonne^[9], tło dla innych nasadzeń^[10] i w kolekcjach botanicznych^[7].

Nazwa rodzaju upamiętnia francuskiego botanika – René Louiche Desfontaines (1750-1833)^[6].

Pokrój: Krzewy, rzadziej rośliny wyrastające w niewielkie drzewa osiągające maksymalnie 8 m wysokości^[5], a zazwyczaj do 5 m^[6]^[7] (uprawiane w Europie Środkowej osiągają do 2 m^[7]). Pędy prosto wzniesione, nagie^[5], luźne^[7]. Młode zielone, cienkie (boczne długopędy o średnicy ok. 1 mm)^[7] i czterokanciaste^[5]. Starsze obłe i szare^[7].

Liście: Naprzeciwległe, opadające zimą^[6]^[5]^[11], ale długo utrzymujące się jesienią^[7]^[9]. Zielone i całobrzegie u taksonu wschodnioazjatyckiego oraz zielonoszare i drobno piłkowane (szorstkie na krawędzi) u taksonu śródziemnomorskiego^[7]. Blaszka siedząca lub na krótkim ogonku (do 0,5 cm^[5]), lancetowata i długo zaostrzona, osiągająca od 2 do 7 (rzadko do 11) cm długości^[7].

Kwiaty: Skupione w szczytowych gronach o długości do ok. 6 cm oraz w okółkach w kątach liści w górnej części pędów. Kwiaty zwykle obupłciowe, czterokrotne, niewielkie, na szypułkach do 2 mm długości. Kielich z drobnymi, jajowatymi działkami o długości ok. 0,5 mm. Płatki korony u nasady tylko zrośnięte, lancetowate, białozielonkawe o długości do 3 mm. Pręciki dwa, wystające z rurki korony lub nie, osadzone u nasady płatków^[5]^[11]. Zalążnia dwukomorowa, z pojedynczymi zalążkami w każdej z nich^[11].

Owoce: Skrzydlaki zawierające jedno lub dwa nasiona^[11], te spłaszczone i otoczone skrzydełkiem. Dojrzałe są barwy żółtobrązowej, mają kształt jajowatoeliptyczny i długość poniżej 1 cm^[5].

Rodzaj z monotypowego plemienia Fontanesieae L. Johnson w obrębie rodziny oliwkowatych Oleaceae^[2]^[11].

Rodzaj dzielony jest na dwa taksony o różnej randze u różnych autorów – jedni uznają je za dwa różne gatunki^[4]^[7], inni traktują jako podgatunki jednego gatunku^[5]^[11]^[8]. Różnice morfologiczne między nimi są niewielkie (takson śródziemnomorski ma bardziej szarawe liście i bardzo drobno piłkowane na brzegu – szorstkie), istotnie się natomiast różnią wrażliwością na mróz^[7].

Wykaz gatunków

fontanezja Fortune'a, f. chińska^[7] – Fontanesia fortunei Carrière^[4]; Fontanesia philliraeoides subsp. fortunei (Carrière) Yaltirik in P. H. Davis, Fl. Turkey. 6: 147. 1978^[5]
fontanezja wąskolistna^[7] – Fontanesia philliraeoides Labill.^[4]; Fontanesia philliraeoides subsp. philliraeoides

W 1998 opisano nowy gatunek z tego rodzaju w Chinach jako Fontanesia longicarpa K.-J. Kim (różnić się miał się rozmiarami owoców)^[12], ale nie został on uznany i traktowany jest jako synonim F. fortunei^[4].

[1]
Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
[2]
Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-01-08] (ang.).
[3]
Fontanesia Labillardière. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-01-08].
[4]
Fontanesia Labill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-01-08].
[5]
Fontanesia philliraeoides subsp. fortunei. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-01-08].
[6]
Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 417. ISBN 0-333-73003-8.
[7]
Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste. Tom III. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 161-162. ISBN 83-01-12029-0.
[8]
David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 369, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
[9]
Michael A. Dirr: Dirr’s encyclopedia of trees and shrubs. Portland, London: Timber Press, Inc., 2011, s. 307. ISBN 978-0-88192-901-0.
[10]
Fontanesia fortunei. [w:] Gardening help [on-line]. Missouri Botanical Garden. [dostęp 2020-01-08].
[11]
K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VII. Flowering Plants. Dicotyledons. Lamiales. Berlin, Heidelberg: Springer, 2004, s. 301. ISBN 978-3-642-62200-7.
[12]
Ki-Joong Kim. A new species of Fontanesia (Oleaceae) from China and taxonomic revision of the genus. „Journal of Plant Biology”. 41, s. 142–145, 1998.

[ruggiero-1] [1]
Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] [2]
Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-01-08] (ang.).

[ing-3] [3]
Fontanesia Labillardière. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-01-08].

[pow-4] [4]
Fontanesia Labill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-01-08].

[china-5] [5]
Fontanesia philliraeoides subsp. fortunei. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-01-08].

[philips-6] [6]
Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 417. ISBN 0-333-73003-8.

[seneta-7] [7]
Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste. Tom III. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 161-162. ISBN 83-01-12029-0.

[mabb-8] [8]
David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 369, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.

[dirr-9] [9]
Michael A. Dirr: Dirr’s encyclopedia of trees and shrubs. Portland, London: Timber Press, Inc., 2011, s. 307. ISBN 978-0-88192-901-0.

[missouri-10] [10]
Fontanesia fortunei. [w:] Gardening help [on-line]. Missouri Botanical Garden. [dostęp 2020-01-08].

[kubitzki-11] [11]
K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VII. Flowering Plants. Dicotyledons. Lamiales. Berlin, Heidelberg: Springer, 2004, s. 301. ISBN 978-3-642-62200-7.

[12] [12]
Ki-Joong Kim. A new species of Fontanesia (Oleaceae) from China and taxonomic revision of the genus. „Journal of Plant Biology”. 41, s. 142–145, 1998.

[4]

[5]

[6]

[1]

[2]

[3]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Wikiwand in your browser!

Fontanezja

Wikiwand in your browser!

Morfologia

Systematyka

Przypisy