Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Egzarchat Gruziński (Грузинский Экзархат) – administratura Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego obejmująca teren dawnych państw gruzińskich (Królestwo Kartlii i Kachetii, Królestwo Imeretii i mniejsze państwa) po ich wcieleniu do Imperium Rosyjskiego.
Katedra Sioni w Tbilisi | |
Państwo | |
---|---|
Siedziba | |
Data powołania |
1811 |
Data zamknięcia |
1917 |
Wyznanie | |
Kościół | |
Egzarcha |
ostatni metropolita kartliński i kachetyński Platon (Rożdiestwienski) |
Dane statystyczne | |
Liczba diecezji |
4 |
Decyzją cara Aleksandra I Romanowa i Świątobliwego Synodu Rządzącego Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego w związku z faktyczną utratą niepodległości przez Gruzję ogłoszone zostało odebranie autokefalii Gruzińskiemu Kościołowi Prawosławnemu[1]. Początkowo Synod zamierzał zachować w Gruzji dotychczasowy podział administracyjny na 13 eparchii, jednak ostatecznie zdecydowano o erygowaniu dwóch większych administratur i zlikwidowaniu wcześniej istniejących. W lipcu 1811 powstały eparchia mcchecka i karlińska, na czele której miał stać egzarcha Gruzji z godnością metropolity, oraz eparchia alawerdzka i kachetyńska. Egzarchom Gruzji nadano również stałe członkostwo w Świątobliwym Synodzie Rządzącym[1]. Już w 1814 tytuł egzarchy zmieniono na metropolita gruziński i imeretyński, zaś w 1818 zunifikowano obydwie eparchie w Gruzji w jedną, kartlińską i kachetyńską. Podział taki funkcjonował do 1856[1]. Następnie egzarchat podzielono na eparchie kartlińską i kachetyńską, imeretyńską, gurijsko-megrelską (od 1885) oraz suchumską (od 1885). Siedziba egzarchów mieściła się w Tyflisie[1].
Zwalczaniu gruzińskiej tradycji liturgicznej i poczucia odrębności towarzyszyły przy organizacji Egzarchatu represje ze strony wojska i administracji rosyjskiej. W 1820, z powodu sprzeciwu wobec rusyfikacji gruzińskiego prawosławia aresztowani zostali arcybiskupi Gelati i Kutaisi. Kierujący dotąd eparchią Kutaisi arcybiskup Dosyteusz zmarł wskutek pobicia przez carski oddział kozacki[2].
Od początku XX wieku, w miarę rozwoju gruzińskiego ruchu narodowego, coraz silniej artykułowany był postulat przywrócenia autokefalii Kościoła gruzińskiego. W 1905 Świątobliwy Synod Rządzący stanowczo odrzucił te żądania[3].
W 1917 sobór duchowieństwa i świeckich Gruzji ogłosił jednostronnie przywrócenie autokefalii Gruzińskiego Kościoła Prawosławnego, co nie zostało uznane przez inne Kościoły prawosławne jako akt kanoniczny. Wybrany na zwierzchnika Kościoła Kirion (Sadzagliszwili) przyjął restytuowany tytuł Katolikosa-Patriarchy[4]. Rosyjski Kościół Prawosławny, nie uznając Kościoła gruzińskiego, zlikwidował Egzarchat Gruziński w 1917, powołując na jego miejsce Egzarchat Kaukazu, nie odzyskał jednak kontroli nad administraturami prawosławnymi w Gruzji[1].
W momencie likwidacji Gruzińskiego Kościoła Prawosławnego jego zwierzchnik, Katolikos-Patriarcha Antoni II stracił urząd i musiał przejść w stan spoczynku[5]. Pierwszym egzarchą Gruzji został gruziński arcybiskup Warłaam (Eristawi). Był on zarazem jedynym Gruzinem piastującym tę godność; jego następcy rekrutowali się spośród hierarchów rosyjskich[1]:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.