Dowództwo Żandarmerii Wojskowej

Dowództwo Żandarmerii Wojskowej – fachowy organ pracy Ministra Spraw Wojskowych w sprawach żandarmerii.

Dowództwo Żandarmerii Wojskowej

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1920
Rozformowanie	1921
Tradycje
Rodowód	Inspektorat Żandarmerii Wojskowej
Kontynuacja	Wydział II Żandarmerii Departamentu I MSWojsk.
Dowódcy
Pierwszy	gen. ppor. Eugeniusz Dąbrowiecki
Ostatni	płk art. Władysław Jaxa-Rożen
Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
Organizacja
Dyslokacja	garnizon Warszawa
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	żandarmeria
Podległość	Minister Spraw Wojskowych

Historia

Z dniem 1 marca 1920 roku weszła w życie nowa organizacja Ministerstwa Spraw Wojskowych. Tego samego dnia swoje funkcjonowanie rozpoczęło Dowództwo Żandarmerii Wojskowej. Dowództwo zostało utworzone na podstawie rozkazu L.dz. 1925/Org. z 25 lutego 1920 roku oraz na bazie dotychczasowego Inspektoratu Żandarmerii Wojskowej. Dowództwo podlegało bezpośrednio Ministrowi Spraw Wojskowych. Siedziba dowództwa mieściła się przy ulicy Królewskiej 41 w Warszawie^[1].

Na stanowisko dowódcy Żandarmerii Wojskowej został wyznaczony generał podporucznik Eugeniusz Dąbrowiecki, dotychczasowy Inspektor Żandarmerii Wojskowej. Jego zastępcą został pułkownik artylerii Władysław Jaxa-Rożen, dotychczasowy zastępca Inspektora Żandarmerii Wojskowej, natomiast stanowisko szefa sztabu zachował podpułkownik żandarmerii Wacław Harasymowicz^[2].

Dowództwu Żandarmerii Wojskowej podlegały:

• Dywizjon Żandarmerii Wojskowej Nr 1 w Warszawie,
• Dywizjon Żandarmerii Wojskowej Nr 2 w Lublinie,
• Dywizjon Żandarmerii Wojskowej Nr 3 w Kielcach,
• Dywizjon Żandarmerii Wojskowej Nr 4 w Łodzi,
• Dywizjon Żandarmerii Wojskowej Nr 5 w Krakowie,
• Dywizjon Żandarmerii Wojskowej Nr 6 we Lwowie,
• Dywizjon Żandarmerii Wojskowej Nr 7 w Poznaniu,
• Dywizjon Żandarmerii Wojskowej Nr 8 w Grudziądzu,
• Dywizjon Żandarmerii Wojskowej Nr 9 w Grodnie,
• Szkoła Żandarmerii Wojskowej w Warszawie,
• Dowództwo Żandarmerii Krajowej w Cieszynie^[3].

7 kwietnia 1921 roku dowództwo otrzymało nowy etat^[4].

Na podstawie rozkazu L.dz. 594/Pfn. z 19 sierpnia 1921 roku Dowództwo Żandarmerii Wojskowej zostało przekształcone w Wydział II Żandarmerii Departamentu I Ministerstwa Spraw Wojskowych. W skład Wydziału II Żandarmerii weszły sekcje I i III oraz Wojskowy Referat Inwigilacyjny dotychczasowego Dowództwa Żandarmerii Wojskowej, natomiast sekcje II i IV zostały zlikwidowane^[5].

Organizacja Dowództwa Żandarmerii Wojskowej

w 1920 roku[6]	w 1920 roku[7]	7 kwietnia 1921 roku[4]	w 1921 roku[5]
dowódca Żandarmerii Wojskowej	dowódca Żandarmerii Wojskowej	dowódca Żandarmerii Wojskowej	dowódca Żandarmerii Wojskowej
zastępca dowódcy	zastępca dowódcy	zastępca dowódcy	zastępca dowódcy
szef sztabu	szef sztabu	adiutant	adiutant
Oddział Organizacyjno-Mobilizacyjny	Oddział I Organizacyjno-Mobilizacyjny	Oddział I Organizacyjny	Sekcja I Organizacyjno-Mobilizacyjna
Oddział Służby Policyjnej, Wojskowej i Bezpieczeństwa	Oddział II Bezpieczeństwa	Oddział II Śledczy	Sekcja II Bezpieczeństwa
Oddział Spraw Personalnych	Oddział III Ewidencyjno-Personalny	Oddział III Personalny	Sekcja III Personalna
Oddział Dyscyplinarny	Oddział IV Dyscyplinarny	Oddział IV Dyscyplinarny	Sekcja IV Dyscyplinarno-Prawna
V Kancelaria	V Kancelaria	–	–
Oddział Regulaminów i Wyszkolenia	–	Referat Inwigilacyjny	–
Oddział Ewidencji	–	Komisja Gospodarcza	–
–	–	Oddział Sztabowy Dowództwa Żandarmerii Wojskowej	–
–	–	Korpus Sądowy Oddziału I Org.-Mob. MSWojsk.	–
–	–	Wojskowa Komisja Śledcza przy Sejmie Ustawodawczym	–

Obsada personalna

Dowódcy Żandarmerii Wojskowej:

• gen. ppor. Eugeniusz Dąbrowiecki (III 1920 - II 1921 → stan spoczynku)
• płk art. Władysław Jaxa-Rożen (II - VIII 1921 → szef Wydziału 2 Żandarmerii)

Oficerowie:

• mjr KS dr Filip Marian Zawada (szef Sekcji II^[8])
• rtm. żand. Jan Szybalski (adiutant)^[9]

Obsada personalna Dowództwa Żandarmerii Wojskowej 1 czerwca 1921 roku^[10]

• płk art. Władysław Jaxa-Rożen z 4 pap
• ppłk żand. Wacław Harasymowicz z 6 dyonu → dowódca 6 dżand
• ppłk żand. Witold Sokołowski z 1 dyonu
• mjr żand. Bolesław Greffner z 4 dyonu
• rtm. żand. Felicjan Plato Bałaban z 8 dyonu
• rtm. żand. Alfred Fleszar z 1 dyonu
• rtm. żand. Konstanty Heumann z 5 dyonu
• rtm. żand. Apolinary Jagodziński z 1 dyonu
• rtm. żand. Stanisław Kuciel z 8 dyonu
• rtm. żand. Wojciech Kuś z 3 dyonu
• rtm. żand. Adam Paweł Popowicz z 6 dyonu
• por. żand. Tadeusz Marian Barbacki z 6 dyonu
• por. żand. Józef Paweł Hand z 8 dyonu (ur. 2 IX 1891)
• por. żand. Mieczysław I Janowski z 8 dyonu (ur. 29 VIII 1894)
• por. żand. Leon Walicki z 1 dyonu
• por. żand. Bolesław Wolniewicz z 4 dyonu
• ppor. żand. Roman Czerwiński z 1 dyonu
• ppor. żand. Stanisław Grec z 8 dyonu
• ppor. żand. Karol Stanisław Gwoźdź z 3 dyonu
• ppor. żand. Jerzy Pepłowski z 1 dyonu^[11]
• ppor. żand. Rudolf Franciszek Petz
• ppor. żand. Witold Stephani z 1 dyonu^[12]

Przypisy

1. Regina Czarnecka, Organizacja ..., s. 100, 107. Danuta Poźniakowska-Hanak, Żandarmeria ..., s. 116. Jan Suliński, Żandarmeria ..., s. 84, 87. Grzegorz Ratajczyk, Żandarmeria ..., s. 93.
2. Danuta Poźniakowska-Hanak, Żandarmeria ..., s. 115. Jan Suliński, Żandarmeria ..., s. 84.
3. Grzegorz Ratajczyk, Żandarmeria ..., s. 93-94.
4. Danuta Poźniakowska-Hanak, Żandarmeria ..., s. 116.
5. Grzegorz Ratajczyk, Żandarmeria ..., s. 199.
6. Regina Czarnecka, Organizacja ..., s. 107.
7. Grzegorz Ratajczyk, Żandarmeria ..., s. 93.
8. D. Poźniakowska-Hanak, Żandarmeria ..., s. 116. Spis oficerów ..., s. 413, 966 major Korpusu Sprawiedliwości doktor Filip Marian Zawada.
9. D. Poźniakowska-Hanak, Żandarmeria ..., s. 116.
10. Spis oficerów ..., s. 283, 401-405.
11. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 80 z 23 grudnia 1923 roku, s. 744. Kapitan Jerzy Pepłowski urodził się 24 grudnia 1894 roku w Warszawie, zamordowany wiosną 1940 roku w Katyniu. Z dniem 15 listopada 1923 roku jako oficer rezerwy powołany do służby czynnej został przydzielony do Dywizjonu Samochodowego Nr V w Krakowie z równoczesnym odkomenderowaniem do Obozu Szkolnego Wojsk Samochodowych. Absolwent IV Kursu doszkolenia w Obozie Szkolnym Wojsk Samochodowych..
12. Witold Stephani, Wykaz Legionistów Polskich 1914-1918, Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku .

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
• Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r. Dodatek do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 37 z 24 września 1921 roku.
• Regina Czarnecka, Organizacja Ministerstwa Spraw Wojskowych (MSWojsk.) w latach 1918-1921, Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej Nr 27, Centralne Archiwum Wojskowe, Warszawa 2005.
• Danuta Poźniakowska-Hanak, Żandarmeria Polowa i Wojskowa w latach 1918-1939, Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej Nr 24, Centralne Archiwum Wojskowe, Warszawa 2001.
• GrzegorzG. Ratajczyk GrzegorzG., Żandarmeria Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej, Toruń: Dom Wydawniczy DUET, 2004, ISBN 83-89706-20-2, OCLC 309915820. Brak numerów stron w książce
• Jan Suliński, Żandarmeria organ bezpieczeństwa armii 1918-1945, Drukarnia KOMPAS II, Warszawa 2003, ISBN 83-912638-5-1.