Dom Pod Królami w Warszawie

Dom Pod Królami (pałac Daniłowiczowski) – zabytkowy budynek znajdujący się w Warszawie przy ul. Hipotecznej 2, w XVIII w. siedziba Biblioteki Załuskich. Siedziba ZAiKS-u.

Dom Pod Królami w Warszawie

nr rej. 62 z 1.07.1965[1]
Budynek od strony ul. Hipotecznej
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Adres	ul. Hipoteczna 2
Rozpoczęcie budowy	1621
Ważniejsze przebudowy	1742–1762, po 1821
Zniszczono	1944
Odbudowano	1960–1962
Pierwszy właściciel	Jan Mikołaj Daniłowicz
Kolejni właściciele	Andrzej Stanisław Załuski
Obecny właściciel	Stowarzyszenie Autorów ZAiKS
Położenie na mapie Warszawy Dom Pod Królami w Warszawie
Położenie na mapie Polski Dom Pod Królami w Warszawie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Dom Pod Królami w Warszawie
52°14′43,44″N 21°00′27,22″E

Opis

W 1621 w miejscu obecnego budynku Jan Mikołaj Daniłowicz wystawił okazałą rezydencję magnacką^[2]. W czasie potopu szwedzkiego budynek został zrujnowany^[3]. Kilka lat później przeszedł na własność prowincji koronnej jezuitów, a następnie prymasa Teodora Potockiego^[3]. W 1736 budynek odkupił biskup Andrzej Stanisław Załuski^[3]. Prawdopodobnie w 1742 rozpoczęto prace nad dostosowaniem budynku do potrzeb Biblioteki Załuskich, które to trwały do 1754^[4]. Zbiory książek przeniesiono do gmachu już w 1745, natomiast bibliotekę otworzono w 1747^[4]. Następnie do około 1760–1762 gmach rozbudowano^[3][5]. W 1794–1795 zbiory biblioteki (szacunkowo około 300–500 tys. woluminów) zostały zrabowane przez Rosjan i wywiezione do Petersburga^[3]. Następnie budynek niszczał, m.in. w wyniku pożaru w 1807^[6].

Budynek na grafice Zygmunta Vogla z 1801

Od początku XIX w. budynek był wielokrotnie przebudowywany^[3]. Po 1821 został przebudowany według projektu K. Gallego z przeznaczeniem na kamienicę mieszkalną^[6]. W 1900 rozebrano oficyny przed budynkiem, aby przeprowadzić ulicę Hipoteczną^[6]. W 1944 po upadku powstania warszawskiego budynek został spalony przez Niemców^[6]. Odbudowano go w latach 1960–1962^[3]. Od 1962 znajduje się w nim siedziba ZAiKS-u^[7].

Obiekt wpisany jest do rejestru zabytków pod numerem 62 z 1.07.1965^[1].

Przypisy

1. Rejestr zabytków nieruchomych – Warszawa [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2020-03-03].
2. Krajewski 2001 ↓, s. 87.
3. Krajewski 2001 ↓, s. 88.
4. Kozłowski 1970 ↓, s. 102–103.
5. Kozłowski 1970 ↓, s. 103.
6. Dom pod Królami dawna Biblioteka Załuskich. Fundacja „Warszawa1939.pl”. [dostęp 2021-03-03].
7. Historia „Domu pod Królami”. ZAiKS. [dostęp 2021-03-03].

Bibliografia

• Jan Kozłowski: Szkice o dziejach Biblioteki Załuskich. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1970.
• Przemysław Krajewski. Pałac Daniłowiczowski w latach 1736–1795. Siedziba Biblioteki Załuskich w świetle badań archiwalno-ikonograficznych. „Rocznik Biblioteki Narodowej”. XXXIII-XXXIV, s. 87–94, 2001.