Chumphon (1937)

Chumphon (taj.: ชุมพร) – syjamski torpedowiec z lat 30. XX wieku i okresu II wojny światowej, siódma zamówiona jednostka typu Trat. Okręt został zwodowany 11 stycznia 1937 roku we włoskiej stoczni Cantieri Riuniti dell’Adriatico(inne języki) w Monfalcone, a do służby w Królewskiej Marynarce Wojennej Syjamu wszedł 21 marca tego roku. Jednostka uczestniczyła w wojnie francusko-tajlandzkiej, a w latach 60. przebudowano ją na ścigacz okrętów podwodnych. Okręt wycofano ze służby w listopadzie 1975 roku, a następnie został ustawiony na lądzie jako pomnik we wrześniu 1980 roku.

Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Chumphon (ชุมพร)

„Chumphon” w 2003 r.
Klasa	torpedowiec
Typ	Trat
Historia
Stocznia	CRDA(inne języki), Monfalcone
Położenie stępki	7 lipca 1936
Wodowanie	11 stycznia 1937
Tajlandia
Wejście do służby	21 marca 1937
Wycofanie ze służby	26 listopada 1975
Los okrętu	pomnik od 1980
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	standardowa: 318 ton pełna: 470 t
Długość	68 metrów całkowita 67 m na KLW
Szerokość	6,45 m
Zanurzenie	maksymalne: 2,8 m średnie: 2,15 m
Napęd
2 zespoły turbin parowych Parsonsa o łącznej mocy 8800 KM 2 kotły Yarrow 2 śruby
Prędkość	31 węzłów
Zasięg	1700 Mm przy prędkości 15 węzłów
Uzbrojenie
3 działa kal. 76 mm (3 x I) 2 działka plot. kal. 20 mm (2 x I) 4 km kal. 8 mm (4 x I)
Wyrzutnie torpedowe	6 × 450 mm (2 x II, 2 x I)
Załoga	70

Projekt i budowa

„Chumphon”^[a] był piątym z drugiej serii siedmiu torpedowców, zamówionych przez Syjam^[b] we włoskiej stoczni Cantieri Riuniti dell’Adriatico(inne języki) (CRDA) w Monfalcone w lipcu 1935 roku^[1]. Łączna wartość kontraktu opiewała na 3 900 000 bahtów (ok. 350 000 £)^[1]. Projekt jednostek był oparty na konstrukcji austro-węgierskich pełnomorskich torpedowców typu Tb 98 M z okresu I wojny światowej, które zostały zbudowane w tej stoczni (ówcześnie znanej pod nazwą Cantieri Navale Triestino)^[1]. W porównaniu do swych protoplastów sprzed 20 lat nowe okręty miały większe wymiary i nowocześniejszą sylwetkę, a także część rozwiązań konstrukcyjnych zaczerpniętych z nowocześniejszych włoskich torpedowców typów Orsa i Spica^[1]. Na okrętach zamontowano uzbrojenie produkcji brytyjskiej firmy Vickers-Armstrong^[4][5].

Stępkę torpedowca położono 7 lipca 1936 roku, został zwodowany 11 stycznia 1937 roku i ukończony 18 marca tego roku (numer budowy 1151)^[4][6][c]. W dniu 21 marca 1937 roku w Monfalcone okręt uroczyście przyjęto w skład Królewskiej Marynarki Wojennej^[7]. Jednostka otrzymała nazwę nadmorskiej prowincji i numer 31^[6][7].

Dane taktyczno-techniczne

Okręt był małym torpedowcem, z klasycznym dla okrętów tej klasy wyglądem: uskokiem pokładu na 1/3 długości kadłuba, piętrową nadbudówką i pojedynczym kominem^[4][8]. Długość całkowita wynosiła 68 metrów (67 metrów na konstrukcyjnej linii wodnej), maksymalna szerokość 6,45 metra (6,35 metra na owrężu) i średnie zanurzenie 2,15 metra (maksymalne 2,8 metra)^[2][5]. Wyporność standardowa wynosiła 318 ton, konstrukcyjna 363 tony, a pełna 470 ton^[2][5]. Okręt napędzany był przez dwa zestawy turbin parowych systemu Parsonsa(inne języki) o łącznej mocy 8800 koni mechanicznych (KM), do których parę dostarczały dwa kotły Yarrow^[5]. Prędkość maksymalna napędzanej dwiema śrubami jednostki wynosiła 31 węzłów^[2][5][d]. Okręt zabierał 102 tony mazutu, co pozwalało osiągnąć zasięg wynoszący 870 Mm przy prędkości maksymalnej, 1700 Mm przy 15 węzłach i 3500 Mm przy prędkości ekonomicznej 12 węzłów^[4][5]. Autonomiczność okrętu wynosiła 3-4 doby^[5].

Okręt wyposażony był w sześć wyrzutni torped kalibru 450 mm (18 cali)^[e] – dwa podwójne aparaty na śródokręciu oraz dwie pojedyncze na każdej z burt, na wysokości nadbudówki^[7]. Torpedy Mark XI miały masę 680 kg (w tym głowica bojowa 211 kg), maksymalną prędkość 40 węzłów i zasięg wynoszący 1370 metrów przy prędkości maksymalnej i 3660 m przy 25 węzłach^[7][9]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiły trzy pojedyncze działa uniwersalne kalibru 76 mm (3 cale) QF 20 cwt L/50 (umieszczone na pokładzie dziobowym, na platformie na śródokręciu i na rufie)^[7]. Masa działa z podstawą wynosiła 3 tony, masa zespolonego naboju 7,3 kg, kąt podniesienia lufy od -10 do +90°, prędkość wylotowa pocisku 750 m/s, donośność maksymalna 9000 metrów (efektywna 5000 metrów), a szybkostrzelność 18 strz./min^[7]. Broń małokalibrową stanowiły dwa pojedyncze działka automatyczne Oerlikon kal. 20 mm L/70, umieszczone ponad wyrzutniami torpedowymi na śródokręciu^[7]. Masa działka bez podstawy wynosiła 68 kg, masa scalonego naboju 86 g, kąt podniesienia lufy od -15 do +90°, prędkość wylotowa pocisku 840 m/s, donośność maksymalna 4400 metrów przy kącie podniesienia 45° (efektywna 915 metrów), a szybkostrzelność efektywna 300 strz./min^[7]. Dodatkowo na okręcie zamontowano cztery pojedyncze karabiny maszynowe kal. 8 mm L/80^[4][7].

Załoga okrętu składała się początkowo z 8 oficerów oraz 62 podoficerów i marynarzy^[4][7][f].

Służba

„Chumphon” wraz z sześcioma bliźniaczymi jednostkami opuścił Włochy w połowie kwietnia 1937 roku i przybył do Bangkoku na przełomie maja i czerwca^[7]. 5 października 1938 roku dokonano ponownej uroczystej ceremonii wcielenia okrętu do służby^[7]. Torpedowiec wchodził w skład 2. Dywizjonu 2. Flotylli (wraz z „Trat” i „Chanthaburi”)^[7]. Po rozpoczęciu wojny francusko-tajlandzkiej w grudniu 1940 roku 2. Dywizjon został skierowany w rejon Samut Prakan, w celu ochrony stolicy przed możliwym francuskim desantem^[7]. W związku z tym okręt nie wziął udziału w stoczonej 17 stycznia 1941 roku bitwie pod Ko Chang^[10].

Na przełomie lat 40. i 50. jednostka otrzymała nowy numer burtowy – 7^[7]. W pierwszej połowie lat 60. jednostkę przebudowano na ścigacz okrętów podwodnych: zamontowano radar i sonar, usunięto dwie pojedyncze wyrzutnie torped, cztery karabiny maszynowe i wszystkie działa artylerii głównej, które zastąpiono dwoma amerykańskimi działami 76 mm Mark 22 i pojedynczym działkiem przeciwlotniczym Bofors kal. 40 mm Mark 1^[11]. Prędkość maksymalna okrętu wynosiła w tym okresie 25 węzłów, spadł też zasięg – do 850 Mm przy 15 węzłach^[12]. Okręt został wycofany ze służby 26 listopada 1975 roku, po czym został odrestaurowany i ustawiony na lądzie jako pomnik w miejscowości Hatsairi (na pozycji 10°23′54,4″N 99°16′45,5″E) 27 września 1980 roku^[12].

Uwagi

1. Transkrypcja tajskiej nazwy ชุมพร według RTGS (ang. Royal Thai General System of Transcriptions)^[1], natomiast w większości opracowań anglojęzycznych spotykana jest pisownia „Chunphorn”^[2][3].
2. Obecnie Tajlandia. Pod nazwą Syjam państwo funkcjonowało do 24 czerwca 1939 roku i w okresie od 8 września 1945 roku do 20 lipca 1949 roku^[1].
3. Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946 oraz Jane's Fighting Ships 1940 podają, że okręt został wodowany 18 stycznia 1937 roku^[2][3].
4. Podczas prób przeprowadzonych 30 stycznia 1936 roku bliźniaczy „Phuket” osiągnął 32,34 węzła przy przeciążeniu siłowni do 10 000 KM^[2][5].
5. Brytyjskie torpedy 18-calowe miały faktyczny kaliber 17,72 cala (450 mm)^[9].
6. Podczas wojny liczebność załogi wzrosła do 98 osób, a później do 123 osób (w tym 11 oficerów)^[7].

Przypisy

1. Oskar Myszor. Syjamskie torpedowce typu „Trat”. „Okręty Wojenne”. Nr specjalny 41. s. 110.
2. Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: 1980, s. 411.
3. Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: 1941, s. 440.
4. Ivan Gogin: TRAD torpedo boats (1936-1938). Navypedia. [dostęp 2017-06-06]. (ang.).
5. Oskar Myszor. Syjamskie torpedowce typu „Trat”. „Okręty Wojenne”. Nr specjalny 41. s. 113.
6. Oskar Myszor. Syjamskie torpedowce typu „Trat”. „Okręty Wojenne”. Nr specjalny 41. s. 111.
7. Oskar Myszor. Syjamskie torpedowce typu „Trat”. „Okręty Wojenne”. Nr specjalny 41. s. 114.
8. Oskar Myszor. Syjamskie torpedowce typu „Trat”. „Okręty Wojenne”. Nr specjalny 41. s. 112.
9. Tony DiGiulian: Torpedoes of the United Kingdom/Britain. www.navweaps.com. [dostęp 2017-06-06]. (ang.).
10. Oskar Myszor. Syjamskie torpedowce typu „Trat”. „Okręty Wojenne”. Nr specjalny 41. s. 115.
11. Oskar Myszor. Syjamskie torpedowce typu „Trat”. „Okręty Wojenne”. Nr specjalny 41. s. 116-117.
12. Oskar Myszor. Syjamskie torpedowce typu „Trat”. „Okręty Wojenne”. Nr specjalny 41. s. 117.

Bibliografia

• Ivan Gogin: TRAD torpedo boats (1936-1938). Navypedia. [dostęp 2017-06-06]. (ang.).
• Tony DiGiulian: Torpedoes of the United Kingdom/Britain. www.navweaps.com. [dostęp 2017-06-06]. (ang.).
• Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: Sampson Low, Marston & Co., 1941. (ang.). Brak numerów stron w książce
• OskarO. Myszor OskarO., Syjamskie torpedowce typu „Trat”, „Okręty Wojenne”, ISBN 978-83-61069-20-1, ISSN 1231-014X, Nr specjalny 41.??? Brak numerów stron w czasopiśmie