Cerkiew „Sweta Nedela” w Sofii

Cerkiew „Sweta Nedela” (bułg. Света Неделя) – prawosławna cerkiew należąca do Bułgarskiego Kościoła Prawosławnego, obecnie katedra biskupia w Sofii, położona w centrum miasta. Wybudowana prawdopodobnie ok. X w., przebudowana w połowie XIX w. i na przełomie XIX i XX w. W 1925 poważnie uszkodzona podczas zamachu terrorystycznego, którego celem miał być car Borys III.

Cerkiew „Sweta Nedela”

Света Неделя

cerkiew parafialna
Widok ogólny
Państwo	Bułgaria
Miejscowość	Sofia
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Bułgarski Kościół Prawosławny
Metropolia	sofijska
Wezwanie	św. Dominiki
Wspomnienie liturgiczne	6 lipca
Historia Data rozpoczęcia budowy 1856 Data zakończenia budowy 1863 Data poświęcenia 11 maja 1867; 7 kwietnia 1933 Aktualne przeznaczenie czynna świątynia prawosławna Data zniszczenia 1925 Data odbudowy 1927–1933
Dane świątyni Świątynia • materiał bud. • wysokość • długość • szerokość • cegła 31 m 30 m 15,5 m
Położenie na mapie Sofii Cerkiew „Sweta Nedela”
Położenie na mapie Bułgarii Cerkiew „Sweta Nedela”
Położenie na mapie obwodu miejskiego Sofia Cerkiew „Sweta Nedela”
42°41′48,2″N 23°19′17,4″E

Ikonostas

Nazwa cerkwi odnosi się do św. Niedzieli, męczennicy z III w., w Polsce znanej pod imieniem św. Dominiki z Nikomedii.

Historia cerkwi

Cerkiew po zamachu terrorystycznym w 1925

Dokładna data powstania cerkwi jest nieznana, przypuszcza się, że jej początki sięgają X wieku. Budynek miał kamienne fundamenty, poza tym był wykonany z drewna. W przeciwieństwie do większości innych kościołów w Sofii, drewniana konstrukcja przetrwała aż do połowy XIX wieku, kiedy to zastąpiono ją murowaną. Cerkiew została wspomniana przez Stefana Gerlacha, niemieckiego podróżnika, który odwiedził miasto w 1578.

W XVIII wieku cerkiew uzyskała status kościoła biskupiego. W budynku złożono prochy serbskiego króla Stefana II Milutina, przywiezione do Bułgarii już w 1460 i przez wiele lat przechowywane w różnych cerkwiach i monasterach. Fakt spoczywania w murach świątyni monarchy spowodował, że pod koniec XIX i na początku XX wieku była ona znana pod nazwą „Sweti Kral” (bułg. Свети Крал czyli „Święty Król”).

25 kwietnia 1856 stary budynek świątyni został rozebrany, po czym w lecie tego samego roku rozpoczęto budowę nowego, o długości 35,5 m i szerokości 19 m. W 1858 nieukończony jeszcze gmach uszkodziło trzęsienie ziemi, na skutek czego prace konstrukcyjne przedłużyły się do 1863. 11 maja 1867 w obecności ok. 20 tys. ludzi dokonano uroczystego poświęcenia cerkwi. W 1879 do użytku oddano także nową dzwonnicę, w której umieszczono osiem dzwonów podarowanych dla świątyni przez rosyjskiego księcia Dondukowa-Korsakowa. W latach 1898–1901 przeprowadzono renowację obiektu według planu sporządzonego przez architekta Nikołę Łazarowa, dodając przy tej okazji pięć nowych kopuł, w tym dużą centralną i cztery mniejsze. W 1915 w południowej części cerkwi pochowano egzarchę Bułgarii Józefa I.

16 kwietnia 1925 grupa radykalnych działaczy komunistycznych zdetonowała w budynku materiały wybuchowe w celu zabicia cara Borysa III oraz likwidacji wojskowych i politycznych elit kraju. W efekcie wybuchu zginęło ponad 150 ludzi, zaś cerkiew została poważnie uszkodzona. W lecie 1927 rozpoczęto odbudowę obiektu, ponownie pod kierunkiem architekta Łazarowa, która trwała do 1933. 7 kwietnia 1933 dokonano powtórnego poświęcenia cerkwi, oddając do użytku budynek o długości 30 m, szerokości 15,5 m i wysokości 31 m. W świątyni umieszczono pozłacany ikonostas, który ocalał z eksplozji.

Freski, które obecnie można oglądać w cerkwi, zostały wykonane przez zespół pod przewodnictwem Nikołaja Rostowcewa między 1971 i 1973. W latach 1992–1994 dokonano renowacji podłogi oraz pokryto glazurą północną perystazę, zaś w 2000 starannie oczyszczono fasadę świątyni. W 2002 zainstalowano urządzenie do automatycznego uruchamiania dzwonów, których jest jedenaście: osiem od księcia Dondukowa-Korsakowa, dwa przywiezione z Serbii i jeden odlany w Bułgarii.

Zobacz też

• Zamach bombowy w cerkwi „Sweta Nedela”

Bibliografia

• Christo Temelski. Софийската катедрала «Св. Неделя» (w tłum. Sofijska Katedra „Sw. Nedela”). „Czasopismo "Църковен вестник"”. 1–15 czerwca 2004. 13.brak numeru strony

Kontrola autorytatywna (katedra prawosławna):

• VIAF: 158403536
• LCCN: n90615655
• GND: 4597338-6