Błędy logiczno-językowe

Błędy logiczno-językowe – inaczej błędy w słownym wypowiadaniu myśli. Dadzą się podzielić na trzy grupy: błędy znaczeniowe, błędy w argumentacji i błędy polegające na naruszeniu reguły ekonomii wypowiadania się.

Błędy znaczeniowe

Błędy znaczeniowe przejawiają się głównie pod postaciami wypowiedzi: nieinformujących, wieloznacznych, mylących znaczenia, o chwiejnym znaczeniu.

Istnieją dwie podstawowe przyczyny błędów znaczeniowych:

1. wadliwie określone na gruncie danego języka funkcje znakowe wyrażeń;
2. użycie wyrażeń niezgodne z ustalonymi dla nich funkcjami znakowymi (przypisanie im znaczeń innych niż powszechnie przyjęte).

Podstawowe odmiany błędów znaczeniowych to:

• wypowiedzi nieinformujące,
• wypowiedzi wieloznaczne,
• wypowiedzi mylące znaczenia,
• wypowiedzi o chwiejnym znaczeniu.

Błędy w argumentacji

Klasę błędów popełnianych (świadomie lub nie) w trakcie procesu dyskusji, mając na celu przekonanie do swej racji, nazywa się błędami w argumentacji. Podzielić je można następująco: na popełniane świadomie, czyli na sofizmaty i na popełniane nieświadomie, będące wynikiem niestaranności w formułowaniu myśli lub niewiedzy.

Przykłady argumentacji nierzeczowych:

• argumentum ad auditorem
• argumentum ad baculum
• argumentum ad consequentiam
• argumentum ad hominem
• argumentum ad ignorantiam
• argumentum ad misericordiam
• argumentum ad numerum
• argumentum ad personam
• argumentum ad populum
• argumentum ad traditionem
• argumentum ad vanitatem
• argumentum ad verecundiam
• argumentum ad clamamus

Błędy popełniane nieświadomie w procesie argumentacji:

• ignoratio elenchi (niezrozumienie przeciwnika)
• petitio principii (błąd niedostatecznego uzasadnienia)
• circulus vitiosus (błędne koło)
• fallacia accidentis (błąd uwydatniania przypadkowego szczegółu)
• błąd fałszywego założenia

Błędy polegające na pogwałceniu reguły ekonomii wypowiadania się

Błędy tego rodzaju poważnie utrudniają przekazywanie informacji i obniżają estetykę wypowiedzi.

Za pomocą następujących trzech punktów sformułować można regułę ekonomii wypowiadania myśli:

1. należy wypowiadać się tylko w tym przypadku, kiedy się ma do przekazania wartościowe informacje
2. należy podawać w zasadzie tylko takie informacje, których znajomości u odbiorcy nie ma się prawa zakładać
3. należy używać tyle i tylko tyle słów, ile potrzeba dla jednoznacznego i jasnego przekazu informacji.

Przykłady:

• werbalizm (pustosłowie)
• pleonazm (masło maślane)
• dydaktyzm (puste znaczeniowo pouczanie).

Zobacz też

• błąd logiczny
• błąd językowy
• lista błędów poznawczych

Bibliografia

• Tadeusz Kwiatkowski: Logika ogólna. Wydawnictwo UMCS, Lublin 1998.
• Narcyz Łubnicki: Nauka poprawnego myślenia. „Biblioteka Problemów”, PWN, Warszawa 1963.
• Witold Marciszewski (red.): Mała encyklopedia logiki. Ossolineum, 1988.

Linki zewnętrzne

• Błędy logiczno-językowe. math.uni.opole.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-11)].