Buruszowie
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Buruszowie – grupa etniczna, której językiem jest buruszaski, zamieszkująca głównie środkową część doliny rzeki Hunzy, dolinę Yasin[1] i dolinę rzeki Nagir[2][3] (dopływu rzeki Hunzy)[4], w autonomicznym rejonie administracyjnym Gilgit-Baltistan (do 2009 r. Obszary Północne)[5] w północnym Pakistanie. Według danych z 1991 r. grupa ta liczyła niewiele ponad 90 tys. osób[1]. Buruszowie, którzy opuścili Hunzę, mieszkają i/lub pracują w Gilgicie, Śrinagarze, Karaczi; wielu Buruszów pracuje za granicą, głównie w krajach Półwyspu Arabskiego, Afganistanie, Europie i w Ameryce Północnej, i studiuje w Chinach. Na temat przynależności genealogicznej języka Buruszów nie ma wśród językoznawców zgody[6], przeważnie uważany jest wciąż za język izolowany. Także pochodzenie jego użytkowników jest przedmiotem dociekań naukowych[7], przy czym podkreśla się brak podobieństw genetycznych między Buruszami a ludami zamieszkującymi w bezpośrednim sąsiedztwie[8]. Na pochodzenie zarówno języka buruszaski, jak i jego użytkowników rzucają światło badania J.H. Holsta, wedle których buruszaski jest spokrewniony z południowo-gruzińskimi językami kartwelskimi, i tam prawdopodobnie należy szukać rdzennych ziem Buruszów[9]. Udokumentowane jest istnienie niezawisłych księstw (państewek) zamieszkałych przez Buruszów: Hunza, Nagir i Yasin od co najmniej XV w. do 1891 r., kiedy to ich tereny weszły w skład Imperium Brytyjskiego, zachowując jednak wewnętrzną niezależność. Wraz z podziałem Indii Brytyjskich w 1947 r. księstwa Buruszów znalazły się w granicach Pakistanu; księstwa Hunzy i Nagiru pozostały samorządne aż do ich likwidacji w 1974 i 1972 r. Buruszowie zamieszkiwali płaskie dna wysoko położonych i trudno dostępnych dolin rzek (Hunzy i jej dopływów), gdzie warunki terenowe, gleby i klimat sprzyjały rolnictwu i pasterstwu; przez stulecia prac irygacyjnych i budowy tarasów na najniższych partiach zboczy górskich powiększali teren upraw i zasiedlenia. Do tradycyjnych zajęć w dalszym ciągu zaliczają się pasterstwo (głównie owce, kozy, jaki i bydło), sadownictwo (głównie jabłka, czereśnie, orzechy włoskie i morele) oraz w mniejszym zakresie uprawa pasz i zbóż. Tradycyjny model życia zmienia się stopniowo, szczególnie w konsekwencji budowy przez Dolinę Hunzy szosy Karakoram Highway (ukończonej w 1978 r.), emigracji zarobkowej i rozwoju turystyki. Od XVI w. Buruszowie wyznają islam: na terenie dystryktów Hunzy i Yasin są to przeważnie izmailici, w dystrykcie Nagir szyici[10][11].