Bitwa pod Panasówką

Bitwa pod Panasówką – jedna z największych bitew powstania styczniowego, stoczona 3 września 1863 pod wsią Panasówka, około 15 km na wschód^[1] od Biłgoraja.

Bitwa pod Panasówką

powstanie styczniowe
Tablica na Wzgórzu Polak upamiętniająca Marcina Borelowskiego
Czas	3 września 1863
Miejsce	Panasówka
Terytorium	Królestwo Kongresowe
Wynik	zwycięstwo powstańców
Strony konfliktu
powstańcy styczniowi Imperium Rosyjskie
Dowódcy
płk Marcin Borelowski mjr Mikołaj Sternberg
Siły
1000–1100 powstańców (w tym 30 ochotników węgierskich) 3000–4000
Straty
35 zabitych (109 rannych) ponad 360 zabitych i rannych
Położenie na mapie Guberni Królestwa Polskiego (1904) miejsce bitwy
50°36′11″N 22°52′43″E

Po stronie polskiej walkę toczyły oddział dowodzony przez pułkownika Marcina Lelewela Borelowskiego (700-800 osób) oraz oddział Kajetana Ćwieka Cieszkowskiego (400 osób). Obie te jednostki dzień wcześniej brały udział w bitwie pod Biłgorajem; po starciu dokonały połączenia w jeden oddział.

Po stronie rosyjskiej dowodził mjr Mikołaj Sternberg; jego siły liczyły – według różnych źródeł – od 3 do 4 tysięcy żołnierzy. Oddziały rosyjskie składały się z 5 rot piechoty, szwadronu dragonów oraz dwóch sotni Kozaków. Rosjanie posiadali też cztery działa.

Przebieg bitwy

Borelowski dowodził polskimi siłami ze wzgórza Polak (Rosjanie z sąsiedniego wzgórza „Pod Moskalem”), na którym stoi obecnie pomnik powstańców oraz umieszczone są tablice z opisami w języku polskim i węgierskim.

Po ostrzale artyleryjskim na pozycje powstańcze ruszyła piechota nieprzyjaciela. Jednak Rosjanie zostali zatrzymani, a następnie zaatakowani przez polską kawalerię wspieraną przez kosynierów. Pierwsze natarcie nie powiodło się. Dopiero za drugim razem Polacy przedarli się przez linie wroga, a kosynierzy uszkodzili rosyjskie działa.

Po polskiej stronie oddziałem piechoty dowodził konno węgierski arystokrata major Edward Nyáry. W czasie bitwy został najpierw trafiony kulą w nogę, a następnie w brzuch. Zmarł w lazarecie następnego dnia, 4 września.

Po bitwie oddziały powstańcze rozłączyły się. Borelowski udał się w kierunku Batorza, a Cieszkowski na północny zachód.

Straty polskie w bitwie wyniosły 35 zabitych i 100 rannych. Po stronie rosyjskiej zabitych i rannych było 360 żołnierzy^[2] .

Zbiorowa mogiła poległych znajduje się przy wjeździe do Zwierzyńca. Oddzielny grób ma tylko major Nyáry.

Z tym tematem związana jest kategoria: Uczestnicy bitwy pod Panasówką.

Pomnik poległych pod Panasówką w Zwierzyńcu

Grób majora Edwarda Nyárego w Zwierzyńcu

Linki zewnętrzne

• Rajd rowerowy ku pamięci uczestników Powstania Styczniowego 1863 r. (pol.)

Przypisy

1. Pomiar w Geoportalu [dostęp 2018-12-16].
2. Zieliński 1913 ↓.

Bibliografia

• JanJ. Buraczyński JanJ., Roztocze. Dzieje osadnictwa, Lublin: Drukarnia i Wydawnictwo Akademickie Wyższej Szkoły Społeczno-Przyrodniczej im. W. Pola, 2008, s. 346–347, ISBN 978-83-60594-20-9, OCLC 297648849.
• StanisławS. Zieliński StanisławS., Bitwy i potyczki 1863-1864; na podstawie materyałów drukowanych i rękopiśmiennych Muzeum Narodowego w Rapperswilu, 1913.