Bitwa pod Święcianami (1919)

Bitwa pod Święcianami – walki grupy mjr. Stefana Dęba-Biernackiego z oddziałami sowieckiej grupy Pugaczewskiego toczone w początkowym okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Ten artykuł dotyczy walk pod Święcianami toczonych w maju 1919. Zobacz też: Bitwa pod Święcianami – stronę ujednoznaczniającą.

Bitwa pod Święcianami

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	13–14 maja 1919
Miejsce	pod Święcianami
Terytorium	Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich
Wynik	zwycięstwo Polaków
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Stefan Dąb-Biernacki Pugaczewski
Siły
5 pp Leg.; 6 pp Leg.
brak współrzędnych

Adam Przybylski,
Wojna Polska 1918–1921^[1] 

Geneza

W pierwszych miesiącach 1919 roku na wschodnich krańcach odradzającej się Rzeczypospolitej stacjonowały jeszcze wojska niemieckie Ober-Ostu. Ich ewakuacja powodowała, że opuszczane przez nie tereny od wschodu zajmowała Armia Czerwona. Jednocześnie od zachodu podchodziły oddziały Wojska Polskiego^[2]. W lutym 1919 jednostki polskie weszły w kontakt bojowy z oddziałami Armii Czerwonej. Rozpoczęła się nigdy nie wypowiedziana wojna polsko-bolszewicka^[3].

16 kwietnia Naczelny Wódz Józef Piłsudski rozpoczął operację wileńską. Doprowadziła ona nie tylko do zajęcia Wilna, ale i do znacznego przesunięcia linii frontu na północ i wschód^[4][5].

Osobny artykuł: Operacja wileńska (1919).

Na początku maja wojska polskie Frontu Litewsko-Białoruskiego gen. Stanisława Szeptyckiego rozpoczęły natarcie w kierunku wschodnim i północnym^[6].

Walczące wojska

Jednostka	Dowódca	Podporządkowanie
Wojsko Polskie
dowództwo 2 Dywizji Piechoty Legionów	gen. Edward Śmigły-Rydz	Front Litewsko-Białoruski
Grupa płk. Tokarzewskiego	płk Michał Tokarzewski
⇒ podgrupa mjr. Dęba- Biernackiego	mjr Stefan Dąb-Biernacki	2 DP Leg.
→ I/5 pułku piechoty Legionów
→ II/5 pułku piechoty Legionów
→ 1/6 pułku piechoty Legionów
→ 6/6 pułku piechoty Legionów
⇒ podgrupa mjr. Zajchowskiego	mjr Zygmunt Zajchowski
→ 5 i 8/5 pułku piechoty Legionów
→ pluton 9 pułku artylerii polowej
Armia Czerwona
⇒ grupa Pugaczewskiego	Pugaczewski	Armia Zachodnia
⇒ Dywizja Litewska
⇒ 17 Dywizja Strzelców

Walki pod Święcianami

Na początku maja 1919 w rejonie Wilna stały oddziały 2 Dywizji Piechoty Legionów^[7].

Celem odrzucenia wojsk sowieckich dalej na północ, zorganizowano grupę ppłk. Michała Tokarzewskiego w składzie: I i II batalion 5 pułku piechoty Legionów, I i II batalion 6 pułku piechoty Legionów, batalion poznański, 1 i 3 szwadron 1 pułku szwoleżerów, 5 szwadron 9 pułku ułanów, 4 bateria 9 pułku artylerii polowej, 2 bateria 6 pułku artylerii polowej, pół baterii 8 pap. W sumie grupa liczyła ponad 2400 żołnierzy i dziesięć dział^[8].

12 maja z wojsk ppłk. Tokarzewskiego wydzielono między innymi grupę mjr. Stefana Dęba-Biernackiego (dowódca 5 pp Leg.). Jej zadaniem było opanowania linii Łyntupy – Nowe i Stare Kołtyniany – Święciany. Dowódca grupy mjr. Dąb-Biernacki przyjął dwukolumnowe ugrupowanie bojowe^[9]. 13 maja obie kolumny ruszyły do natarcia. Pierwsza pod dowództwem mjr. Dęba-Biernackiego w składzie 3, 4, 6 i 7 kompania 5 pułku piechoty Legionów, 1 i 6 kompania 6 pp Leg. oraz pluton 8 pap, wyruszyła z Kabaczek przez Orniany na Nowe Święciany. Druga kolumna, pod dowództwem kpt. Zygmunta Zajchowskiego, w składzie: 5 i 8 kompania 5 pułku piechoty Legionów oraz pluton 9 pap wymaszerowała z Powiewiórki przez Strunojcie na Stare Święciany^[10].

14 maja kolumna mjr. Dęba-Biernackiego uderzyła na Nowo-Święciany i zdobyła je^[11]. Następnie zaatakowała folwark Druściany i wdarła się do Święcian. W mieście rozgorzały walki uliczne. W tym czasie od południowego wschodu uderzyła kolumna kpt. Zajchowskiego. W wyniku zaciętych walk Święciany zostały wyzwolone, a następnego dnia odbito Łyntupy i Ignalino^[12][13].

Komunikaty prasowe Sztabu Generalnego donosiły^[14]:

• 16 V 1919 – Na odcinku północno-wschodnim od Wilna zajęliśmy dworzec w Nowo-Swięcianach, Swięciany i Murki. Nieprzyjaciel wycofał się w popłochu. Zdobyto olbrzymi materjał kolejowy i 5 karabinów maszynowych; wzięto około 100 jeńcow.
• 7 IX 1919 – Zdobycz nasza w Święcianach wzrosła do 200 jeńców, w tem 16 oficerów, zdobyto przytem 10 karabinów maszynowych. Pozatem bez zmiany.

Bilans walk

W walkach o Święciany Polacy odnieśli zwycięstwo, a przeciwnik został odepchnięty od Wilna. Wzięto około dwustu jeńców, zdobyto dziesięć ckm-ów i kilkaset wagonów towarowych^[8].

Przypisy

1. Przybylski 1930 ↓.
2. Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 9.
3. Wyszczelski 2011 ↓, s. 146.
4. Przybylski 1930 ↓, s. 84.
5. Wyszczelski 2011 ↓, s. 160.
6. Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 341.
7. Odziemkowski 1998 ↓, s. 138.
8. Odziemkowski 2004 ↓, s. 408.
9. Bąbiński 1929 ↓, s. 31.
10. Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 342.
11. Bąbiński 1929 ↓, s. 32.
12. Odziemkowski 1998 ↓, s. 139.
13. Skarbek 1929 ↓, s. 18.
14. Pomarański 1920 ↓, s. 107,109.

Bibliografia

• Kazimierz Bąbiński: Zarys historji wojennej 5-go pułku piechoty Legionów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. W arszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914–1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Stefan Pomarański: Pierwsza wojna polska (1918–1920). Zbiór wojennych komunikatów prasowych Sztabu Generalnego, uzupełniony komunikatami Naczelnej Komendy we Lwowie i Dowództwa Głównego Wojska Polskiego w Poznaniu. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1920.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Edward Skarbek: Zarys historji wojennej 6-go pułku piechoty Legionów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2: Poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
• Lech Wyszczelski: Wojna o polskie kresy 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Bellona SA, 2011. ISBN 978-83-11-12866-8.