Loading AI tools
gatunek ptaka Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Białozór[4], sokół norweski (Falco rusticolus) – gatunek dużego ptaka drapieżnego z rodziny sokołowatych (Falconidae), największy przedstawiciel rodzaju Falco.
| Falco rusticolus[1] | |||
| Linnaeus, 1758 | |||
 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
białozór | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 tylko w sezonie lęgowym siedliska całoroczne poza sezonem lęgowym (kreskowana linia – maksymalny zasięg osobników zalatujących) | |||
To gatunek arktyczny osiadły lub częściowo wędrowny, na niektórych obszarach koczujący[5]. W sezonie lęgowym zasiedla arktyczną część Eurazji i Ameryki Północnej. Gnieździ się na Półwyspie Skandynawskim, Islandii, w północnej Finlandii, Rosji, na Alasce, w północnej Kanadzie i na Grenlandii. Zimę część populacji spędza na południe od zasięgu letniego, ale zwykle powyżej 52°N[6].
Do Polski zalatuje sporadycznie (do 2020 roku stwierdzony 17 razy, ostatnio w 2002 i 2020 roku)[7] z lęgowisk leżących na północy Europy. Za każdym razem stwierdzano pojedyncze osobniki. Miało to miejsce od sierpnia do listopada i w styczniu, marcu oraz pierwszej połowie kwietnia. Był spotykany w różnych częściach kraju, zarówno na Wybrzeżu, jak i w centrum czy na pogórzu[8].
Obecnie zwykle traktuje się Falco rusticolus jako gatunek monotypowy[5][9][10], ale jego taksonomia jest skomplikowana – tworzy wiele form polimorficznych, które niekiedy uznawano za podgatunki[9], a niektóre nawet za osobne gatunki.
Wyróżniano m.in. następujące podgatunki:
_in_flight.jpg)
Obie płcie ubarwione jednakowo, ale samica jest wyraźnie większa. Wśród sokołów oprócz rozmiarów wyróżnia się największą zmiennością ubarwienia – występują trzy odmiany barwne: biała, ciemno plamkowana, z ciemnymi końcami skrzydeł; jasnoszara o piórach z białymi brzegami; ciemnoszara z piórami o jaśniejszych brzegach, ciemnobrązową głową z jasnymi podłużnymi pręgami, szarym lub szarobrązowym z niebieskawym nalotem grzbietem, szaro plamkowanym spodem. Upierzenie zmienia się wraz z szerokością geograficzną – ptaki z najbardziej północnego areału są prawie zupełnie białe ze skąpymi czarnymi plamkami, a południowe populacje mają brązowy lub łupkowoszary wierzch. Na policzku słabo zaznaczony ciemniejszy „wąs”, u odmiany białej w ogóle niewidoczny. U wszystkich odmian spód ciała plamkowany lub kreskowany. Nogi i woskówka na dziobie żółte. Szyja i ogon krótkie. W locie charakterystyczna sylwetka o długich i ostro zakończonych skrzydłach. Może przez to przypominać samicę jastrzębia, choć przeczą temu dłuższe i bardziej zaostrzone skrzydła. Młode ptaki są zwykle ciemniejsze, brunatnoszare, i mocniej kreskowane od spodu.
Rozmiarami zbliżony do myszołowa. Od sokoła wędrownego różni go bardziej masywna sylwetka. W locie widoczne są szersze u nasady i słabiej zaostrzone skrzydła oraz szerszą nasadę ogona. Jednak ze względu na wielkość łatwy do rozpoznania.
Arktyczna tundra, tereny górzyste tajgi, lasotundra, skaliste polarne wybrzeża, nadmorskie klify, hale, turnie, zwłaszcza w okolicach urwistych brzegów rzek.
Niektóre osobniki zimą pozostają na lęgowiskach, pozostałe koczują na terenach bardziej południowych, szczególnie preferując wybrzeża mórz.
Drapieżniki te łączą się w trwałe pary, które mogą przetrwać wiele sezonów, być może są sobie wierne całe życie. Okres lęgowy rozpoczyna się na początku kwietnia lub w maju.
Rzadziej gnieździ się na półce skalnej pod nawisem, gołej ziemi, a częściej na drzewie. Zajmuje konstrukcje lęgowe innych ptaków krukowatych i drapieżnych, np. kruków, myszołowów włochatych i orłów przednich. Często gniazduje w koloniach arktycznych ptaków morskich lub w miejscach żerowania pardw.
W zniesieniu przeważnie 3 lub 4 jaja[6] o kremowej barwie z obfitymi, rdzawymi plamkami.
Głównie samica zajmuje się wysiadywaniem jaj. Zajmuje jej to 34–36 dni[6]. Młode opuszczają gniazdo po 46–49 dniach.
Głównym pokarmem białozorów są kuropatwy, cietrzewie, pardwy i kaczki. Na niektórych obszarach chwyta w większości alczyki, lemingi lub zające polarne i inne małej wielkości ssaki. Poluje latając nisko nad ziemią, aby wypłoszyć ofiarę. Może też chwytać ofiary z ziemi lub na wodzie. Nie pogardzi też napotkaną padliną.
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje białozora za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). W 2021 roku liczebność światowej populacji wstępnie szacowano na 12 600 – 55 300 dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznaje się za stabilny. Do głównych zagrożeń dla gatunku należy wybieranie jaj i piskląt z przeznaczeniem na rynek sokolniczy, oraz nielegalne polowania, w mniejszym stopniu także zakłócanie lęgów przez turystów[3].
W Polsce objęty ścisłą ochroną gatunkową[11].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
